یکی از مشکلات BSC، عدم امکان تعیین تجربی (استقرایی) اوزان برای شاخص‌های عملکردی و نیازمندی آن به تخصیص اوزان به صورت فرضی و شهودی است که در برخی پژوهش‌های جدیدتر نیز برآن تکیه شده است (افشاریان و کوشا، ۱۳۸۸).

استفاده از مدل یکپارچه DEA-BSC نه تنها به سازمان‌ها در ارزیابی عملکرد عملیاتی با بهره گرفتن از ورودی‌ها و خروجی‌های چندگانه کمک می‌کند بلکه عملکرد را با بهره گرفتن از شاخص‌های متوازن شده از جنبه‌های مختلف ارزیابی می‌کند (اسیمی و همکاران، ۱۳۹۰)

دو روش «تحلیل پوششی داده ها» و «کارت امتیازی متوازن» می‌توانند کاستی‌های یکدیگر را پوشش داده و به‌عبارتی مکمل یکدیگر به‌شمار آیند. از یک سو شاخص‌های عملکردی موجود در منظرهای چهارگانه BSC، دروندادها و بروندادهای مناسبی را برای کارکرد مدل DEA فراهم می‌کنند و از دیگر سو، مدل DEA با تحلیل مقادیر شاخص‌های عملکردی سازمان‌های مشابه یا رقیب به عنوان واحدهای تصمیم‌گیرنده مشابه، کاراترین آنان را از منظرهای گوناگون BSC مثلا دیدگاه مالی یا مشتری شناسایی کرده و برای واحدهای ناکارا در هریک از منظرهای BSC راهکار ارائه می‌کند (افشاریان و کوشا، ۱۳۸۸)

باوجود محبوبیت رویکردهای DEA و BSC، مطالعات بسیار کمی، تلفیق این دو را در جهت ارزیابی عملکرد بررسی نموده‌اند. (آمادو و همکاران، ۲۰۱۲: ۳۹۰)

تکنیک‌هایی مانند DEA و BSC به عنوان ابزارهایی هستند که نمی‌توان آن ها را به عنوان تکنیک‌های جایگزین هم مطرح نمود. بلکه استفاده تلفیقی از آن ها در نظام ارزیابی عملکرد لازم به نظر می‌رسد. به‌عبارت دیگر می‌توان یک ارتباط سیستماتیک بین دو مدل یاد شده ایجاد نمود. به طوری که از یکی از آن ها به عنوان مکمل و پوشاننده نقاط ضعف مدل دیگر استفاده کرد. از این رو به‌کارگیری صحیح و ترکیب درست آن ها می‌تواند از مسایل مهم ارزیابی عملکرد در سازمان‌ها باشد. ساختار تکمیلی مقایسه‌ای ‌در مورد DEA و BSC در جدول ۴ به شکل خلاصه آورده شده است (نجفی و همکاران، ۱۳۸۷: ۵)

جدول ۲-۳- ساختار تکمیلی BSC-DEA (نجفی و همکاران، ۱۳۸۷ : ۵)

قابلیت

DEA

BSC

نحوه مقایسه

مقایسه نسبی واحدهای مشابه

مقایسه با یک واحد مجازی ایده‌آل

ساختار

نهاده ستاده

چند دیدگاهی

اصول رتبه ریاضی

قوی

ضعیف

فرآیندهای کاربردی

تعیین کارایی تکنیکی

خودارزیابی سازمانی

دقت اندازه‌گیری

بالا

متوسط

توانایی در ارائه راهکارهای بهبود

بالا

متوسط

امکان رتبه‌بندی

دارد

ندارد

آینده‌نگری

ندارد

دارد

لحاظ استراتژی سازمانی

ندارد

دارد

یکی از کاربردهای تلفیق مدل DEA و BSC ارزیابی عملکرد سازمان است.

می‌توان مراحل شاخص‌سازی و ارزیابی عملکرد با بهره گرفتن از دو تکنیک DEA و BSC را می‌توان به صورت زیر بیان کرد:

۱- شناسایی سازمان: در این مرحله، اهداف و استراتژی‌های سازمان مورد نظر شناسایی شده و با بهره گرفتن از تکنیک BSC شاخص‌هایی که در هر دیدگاه طراحی می‌شود. شاخص‌هایی به طور متوازن و با دیدگاه‌های مختلف ایجاد می‌شود.

۲- ارزیابی عملکرد: شاخص‌هایی ارزیابی شده توسط BSC در دو حوزه توانمندسازها و نتایج و هر حوزه در دو گروه ورودی و خروجی طبقه‌بندی می‌شوند و با بهره گرفتن از DEA در ارزیابی افقی (در طول دوره های زمانی) و یا ارزیابی عمودی (در مقایسه با واحدهای مشابه در یک دوره زمانی) استفاده می‌شوند.

۳- طراحی مسیر اصلاح و بهبود: توسط DEA مسیر اصلاح و بهبود برای هر شاخص مشخص می‌شوند. مسیر اصلاح و بهبود برای شاخص‌های ورودی در جهت کاهش و برای شاخص‌های خروجی در جهت افزایش است.

۴- تعیین اهداف شاخص برای دوره بعد: اهداف شاخص‌ها که توسط DEA تعیین شده‌اند به عنوان اهداف شاخص‌ها برای دوره بعدی اجرای BSC قرار می‌گیرد.

در این روش در هربار اجرای BSC، یعنی در هر دوره زمانی که داده های سازمان وارد سیستم BSC می‌شود و نتایج ارائه می‌شود، سازمان با تکنیک DEA ارزیابی می‌شود و اهداف شاخص‌ها در دوره بعد مشخص می‌شود. در صورت دستیابی به اهداف تعیین شده سازمان به شرایط مطلوب و مورد انتظار کارایی می‌رسد.

در دوره بعد ارزیابی عملکرد، شرایط سازمان با شرایط مورد انتظار از دوره قبل مقایسه گردیده و کارایی و اهداف جدید تعیین می‌شوند (نجفی و همکاران، ۱۳۸۷: ۶)

۲-۳- پیشینه پژوهش

استفاده از DEA در BSC برای ارزیابی استراتژی کمتر مورد استفاده قرار گرفته و بیشترین کاربرد آن در ارزیابی DMU ها می‌باشد. با این حال برخی پژوهش‌ها به ارائه مدلی در این زمینه پرداخته‌اند که برای استراتژی نیز مانند یک DMU ، خروجی و ورودی تعریف شده و امکان استفاده از DEA را فراهم نموده است.

آمادو^[۶۳]، سانتوز^[۶۴] و مارکس^[۶۵] (۲۰۱۲) چارچوب مفهومی ‌بر اساس ترکیب کارت امتیازی متوازن و تحلیل پوششی داده ها ارائه دادند که چهار منظر عملکرد (مالی، مشتری، فرآیندهای داخلی و یادگیری و رشد) را در یک قالب قرار می‌دهد. ارتباط عملی مدل با بهره گرفتن از آن در ارزیابی عملکرد DMU ها در یک شرکت چندملیتی که در دو حوزه کسب و کار فعالیت دارد آزمایش شد. به کار بردن چارچوب مفهومی، اطلاعات ساختار یافته‌ای را درمورد عملکرد هر DMU (از چندین منظر) و راه‌های بهبود آن فراهم نمود. با تلفیق رویکردهای BSC و DEA، این پژوهش به شناسایی محل‌هایی که سازمان می‌تواند در آن بهبود یابد کمک نموده و فرصت‌های یادگیری متقابل بین DMU ها را نشان می‌دهد. ‌به این ترتیب، این پژوهش مجموعه‌ای از پیشنهادات در ارتباط با کاربرد موفق DEA و تلفیق آن با BSC جهت ترویج فرایند یادگیری پیوسته و دستیابی به بهبود عملکرد فراهم می‌کند. در این پژوهش فرآیندهای داخلی بدترین عملکرد و رشد و یادگیری بهترین عملکرد را داشتند. همچنین DMU هایی که بهترین و بدترین عملکرد را داشتند شناسایی شدند.

وان^[۶۶] و یینگ^[۶۷] (۲۰۱۳) یک مدل تلفیقی DEA-BSC برای ارزیابی کارایی عملیاتی خطوط هوایی ارائه دادند. برای این‌کار، ۳۸ خط هوایی عمده در سراسر جهان برای بررسی عملکردشان انتخاب شدند. داده های عملیاتی و مالی ۳۸ شرکت خط هوایی پیشرو از طریق گزارش‌های سالانه و گزارش‌های تجاری، جمع‌ آوری شد. این پژوهش مفاهیم DEA و BSC را تلفیق نموده و از ترکیب ۷ متغیر پیشرو و ۴ متغیر پسروی BSC برای اجرای DEA استفاده نمود. این تحقیق نه تنها کارایی مرزی، ورودی و خروجی‌ها را ارزیابی نمود بلکه نشان داد چگونه شاخص‌های پیشرو مرتبط و تأثیرگذار بر شاخص‌های پسرو هستند. همچنین نشان داد خطوط هوایی با عملکرد عالی در مرزهای کارایی، تمایل به عملکردی بهتر در انرژی، سرمایه و سایر هزینه های عملیاتی دارند.

تسر^[۶۸] و لینگ^[۶۹] (۲۰۰۷) با ترکیب مدل‌های DEA و BSC عملکرد صنعت نیمه‌هادی را در تایوان ارزیابی نمودند. این پژوهش نشان داد کارایی همه تولیدکنندگان داخلی نیمه‌هادی درکل خوب است و از لحاظ چهار منظر کارت امتیازی متوازن، مهم‌ترین شان برای کارخانه‌ها داخلی، منظر مالی، دوم منظر فرآیندهای داخلی، سوم منظر یادگیری و رشد و کم اهمیت‌ترین منظر، منظر مشتری است.

به علاوه تلاش های ناموفق در کنترل افکار ناخواسته ممکن است باورهای فاجعه آمیز بیشتری ‌در مورد مسئولیت پذیری و اهمیت شخصی مربوط به چنین افکاری را برانگیزد. برای مثال اگر من تلاش کنم و همچنان نتوانم این فکر بد را کنترل کنم ‌به این معنی است که واقعاً این فکر مهم است و من باید ‌در مورد آن کاری انجام دهم. پوردن(۱۹۹۹) پیشنهاد می‌دهد که به دلیل کیفیت ناهمخوان منحصر به فرد وسواس­ها، بیماران وسواسی به احتمال بیشتری در گیر تلاش های سرکوب فکر می‌شوند تا بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی دیگر. به عبارت دیگر محرک وسواسی در مقایسه با پدیده شناختی خود ناهمخوان تری (مانند نگرانی که به نظر می­رسد مقاومت کمتری را بر می انگیزد)، مقاومت و میل شدیدتری را برای سرکوب یا کنترل فکر فراخوانی می‌کند(پوردون، ۱۹۹۹).

د) نظریه شناختی – رفتاری با تأکید بر انتظار خطر

کار^[۸۷](۱۹۷۴) اولین کسی بود که گفت تخمین زیاد احتمال و پیامد خطر، هسته اصلی اختلال وسواس فکری- عملی است. مک فال^[۸۸] و وولرشایم^[۸۹](۱۹۷۹) بعدها پیشنهاد کردند که ارزیابی از تهدید است که فهم درست و اساسی از وسواس را میسر می‌کند. بر اساس مدل مبتنی بر تهدید، درمان بهینه باید دربرگیرنده روندی باشد که فرصت را برای کاهش باورهای افراطی ‌در مورد خطر زیاد کند. جونز و منزیس و همکاران(۱۹۹۷، a1998، b1998) این مدل را به صورت تجربی مورد بررسی قرار دادند و تلاش کردند تا این مدل را با مدل سالکوویسکیس ادغام کنند. آن ها پیشنهاد دادند که مکانیزیمی که طی آن مسئولیت پذیری بر وسواس تاثیر می‌گذارد، تحت تاثیر برآورد شدت پیامد های منفی است(منزیس و همکاران، ۲۰۰۰). این برداشت تهدید محور از وسواس، به دلیل ناتوانی در تمایز اختلال وسواس از سایر اختلالات اضطرابی که آن ها نیز با برآورد زیاد تهدید همراه است مورد انتقاد قرار گرفته است(سالکوویسکیس، ۱۹۹۶). سالکوویسکیس(۱۹۹۸) به طور خاص پیشنهاد می‌کند اگر ارزیابی منحصراً مربوط به آسیب و خطر باشد و عنصر مسئولیت پذیری در آن نباشد، به احتمال بیشتر اثر آن اضطراب عمومی یا افسردگی خواهد بود.

ه) نظریه شناختی رفتارهای اجباری چک کردن

اخیراًً راچمن(۲۰۰۲) برای رفتار اجباری چک کردن، یک تحلیل شناختی مفصل تری را پیشنهاد ‌کرده‌است. بر اساس این دیدگاه، چک کردن های وسواسی زمانی اتفاق می افتد که افرادی که معتقدند برای جلوگیری از آسیب، مسئولیت ویژه ای دارند، مطمئن نیستند که تهدید ادراک شده، کاهش یافته یا از بین رفته باشد. ‌بنابرین‏ شدت و مدت چک کردن بر اساس متغیر های زیر تعیین می شود: مسئولیت پذیری زیاد، احتمال فزاینده آسیب، افزایش اهمیت مورد انتظار برای آسیب بالقوه. پیشنهاد شده که چک کردن های مجدد(ماهیت وسواس اجباری)ناشی از افزایش متناقض گونه مسئولیت پذیری، احتمال ادراک شده از آسیب، کاهش اطمینان به حافظه خود، و نبود یک اتمام مشخص برای تهدید است. این نظریه به طور خاص چک کردن های وسواسی را به عنوان تلاش هایی برای به دست آوردن قطعیت مطلق درمورد نبود یا احتمال آسیب(یعنی امنیت) در نظر می‌گیرد. به هر حال راچمن(۲۰۰۲) ادعا می‌کند که تلاش های چک کردن برای کسب امنیت، اثرات متناقضی را تولید می‌کند که آن گونه که در زیر می‌آید، رفتار چک کردن را به مکانیزم خود جاودانگی^[۹۰] تبدیل می‌کند:

۱- یک جستجوی ناموفق برای قطعیت که احتمال آسیب کاهش یابد یا حذف شود.

۲- چک کردن های مکرر حافظه چک کردن را تیره می‌کند که باعث می شود حتی احتمال دستیابی به قطعیت نیز کمتر شود.

۳- احتمال ادراک شده از آسیب زمانی که فرد احساس مسئولیت می‌کند، افزایش می‌یابد.

۴- پس از چک کردن برای امنیت، حس مسئولیت پذیری افزایش می‌یابد(آبراموویتز^[۹۱] و هاتز^[۹۲]، ۲۰۰۵).

مدل فراشناختی اختلال وسواس فکری عملی

الف) مدل فراشناختی اختلالات روانشناختی

نظریه فراشناختی، نوعی مدل عملکرد اجرایی خود تنظیمی(S-REF^[93]؛ ولز^[۹۴] و ماتیوز^[۹۵]، ۱۹۹۴؛ ۱۹۹۶؛؛ ولز، ۲۰۰۰) است.دلیل چنین نامگذاری این است که مدل حاضر به تبیین عوامل شناختی و فراشناختی دخیل در کنترل نزولی^[۹۶] یا تداوم اختلال هیجانی می پردازد. نمودار این مدل همراه با مؤلفه های فرا سطحی اش در شکل ۱-۱ نشان داده شده است. در این مدل فرایند های شناختی در سه سطح متعامل مد نظر قرار گرفته اند: پردازش خودکار و انعکاسی^[۹۷](پردازش سطح پایین)، پردازش هشیارو پیوسته^[۹۸] افکار و رفتار ها(که به عنوان سطح شناختی مشهور است) و مجموعه دانش یا باورهایی که ماهیتی فراشناختی داشته و در حافظه بلند مدت ذخیره می شود.

در شکل ۲-۱ فراسیستم از سایر سیستم های شناختی معمول متمایز است، اما نظیر هر سیستم دیگری عملکرد های آن در سطوح مختلف پردازش صورت می‌گیرد. فراسیستم یک مدل یا نمونه از پردازش شناخی متداول و فعلی را در بطن خودش به وجود می آورد و آن را به سمت دستیابی به اهداف نقشه فعال شده رهنمون می‌سازد. فراشناخت درمانی بر این اصل اساسی بنا شده است که اختلالات روانشناختی بر اثر فعالسازی سبک فکری خاص و زهر آگینی به وجود می‌آید که ‌به این سبک فکری، سندرم شناختی _ توجهی^[۹۹] می‌گویند.اغلب مردم دوره های از هیجان و ارزیابی منفی (مثل غمگینی، اضطراب، خشم، بی ارزشی)را به طور موقتی و گذرا تجربه می‌کنند، با این حال سندرم شناختی توجهی باعث می شود، افراد در دام آشفتگی های تکراری و دیرپا اسیر شوند.

سندرم شناختی- توجهی می توان سبک فکری تکراری تعریف کرد که به شکل نگران اندیشی یا اندیشناکی، توجه معطوف به تهدید و رفتار های مقابله ای ناکارآمد بروز می‌کنند. چنین شکل هایی از سبک فکری تکراری، آتش بیار معرکه می‌شوند(برای مثال، سرکوبی افکار، اجتناب، سوء مصرف مواد). این سندرم پیامد هایی دارد که منجر به تداوم هیجان های منفی و تقویت افکار منفی می شود.معمولا سندرم شناختی – توجهی، سبب ماندگاری احساس تهدید در افراد می شود.

یک نمونه از اثرات این سندرم را می توان در شکل گیری اختلال هراس مشاهده کرد. بروز خود به خود حملات هراس ، کاملا متداول است و برای بسیاری از افراد در دوره هایی از زندگی شان پیش می‌آید. با این حال نگرانی در مودر حملات بعدی (به عنوان بخشی از سندرم شناختی – توجهی) باعث تداوم اضطراب می شود و باز بینی احساس های بدنی(به عنوان بخشی از سندرم شناختی – توجهی) شریط را برای راه ­اندازی حملات بعدی افزایش می‌دهد. ‌بنابرین‏ افرادی که مستعد فعال­سازی این الگوهای شناختی- توجهی هستند، به احتمال بیشتر تداوم برانگیختگی اضطراب­گونه را نشان می‌دهند و حملات هراس مکرر دست از سر آن ها بر نمی دارد. چنینی الگوهایی این باور را در فرد تقویت می‌کند که پیامد های اضطراب کنترل ناپذیر و خطرناک هستند.

آبشخور سندرم شناختی- توجهی دانش و باور هاست، اما این دانش و باورها ماهیتی فراشناختی دارد و ربطی به حوزه شناختی متداول(باورهای افراد درباره خود و جهان) ندارد. دو نوع باور از اهمیت خاصی برخوردارند: ۱) باورهای مثبت درباره نیاز به انجام جنبه هایی از سندرم شناختی – توجهی (برای مثال اگر درباره علائم بیماری خود نگران باشم، هیچ چیز مهمی را نادیده نخواهم گرفت)و ۲) باورهای منفی درباره کنترل ناپذیری، خطرپذیری یا اهمیت تفکار و احساسات(برای مثال “هیچ گونه کنترلی بر ذهن خود ندارم”، “اضطراب مرا دیوانه می‌کند”).

محتوای اصول بنیادین رویکرد فراشناختی عبارتند از:

از آنجا که پیش از تصویب قانون جرایم رایانه­ای در ماده ۱۳۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح، برخی از مصادیق جاسوسی از طریق رایانه جرم انگاری شده بود صرفاً برای افراد نظامی بود و همچنان خلع قانونی این موضوع وجود داشت تا این که در سال ۱۳۸۸ با تصویب قانون جرایم رایانه­ای جرم جاسوسی رایانه­ای در فضای مجازی در موارد ۳ تا ۵ این قانون جرم انگاری شده و با تصویب این مواد از قانون جرایم رایانه­ای مصور ۵/۳/۱۳۸۸ به نظر می­رسد ماده ۱۳۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح نیز منسوخ گردیده چرا که در ماده ۲۶ قانون جرایم رایانه­ای به صراحت از اینکه نیروهای مسلح مشمول این قانون بوده را نامه برد. ماده ۲۶ بیان می­ نماید: « در موارد زیر، حسب مورد مرتکب به بیش از دو سوم حداکثر یک یا دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد:

الف – هر یک از کارمندان اداره­ها و سازمان­ها یا شوراها و یا شهرداری ­ها و مؤسسه_­­ها و شرکت­های دولتی یا وابسته به دولت یا نهادهای انقلابی و بنیادها و مؤسسه­هایی که زیر نظر ولی فقیه اداره می­شوند و یا دارندگان پایه­ قضایی و به طور کلی اعضاء و کارکنان قوای سه گانه و همچینین نیروهای مسلح و مأموران به خدمات عمومی اعم از رسمی و غیر رسمی به مناسبت انجام وظیفه مرتکب جرم رایانه­ای شده باشد.

ب – … » و همچنین در ماده ۳۰ همان قانون تأکید، بر ایجاد شعبی در دادگاه­ های نظامی نموده که دلالت بر نسخ آن ماده (۱۳۱ قانون جرایم نیروهای مسلح) دارد. لذا با توجه به شرح فوق ارکان جرم جاسوسی رایانه­ای را مورد بررسی قرار می­دهیم.

گفتار اول) رکن قانونی جرم جاسوسی در قانون جرایم رایانه­ای

مواد ۳ تا ۵ قانون جرایم رایانه­ای رکن قانونی جرم جاسوسی رایانه­ای را تشکیل می­ دهند، در ماده ۳ بیان نموده « هر کس به به طور غیر مجاز نسبت به داده ­های سری در حال انتقال یا ذخیره شده در سازمان­ های رایانه­ای یا مخابراتی یا حامل­های داده مرتکب اعمال زیر شود به مجازات­های مقرر محکوم خواهد شد:

الف – دسترسی به داده ­های مذکور یا تحصیل آن ها یا شنود محتوای سری در حال انتقال، …

ب – در دسترس قرار دادن داده ­های مذکور برای اشخاص فاقد صلاحیت، …

ج – افشا یا در دسترس قرار دادن داده ­های مذکور برای دولت، سازمان، شرکت یا گروه بیگانه یا عاملان آن ها، …»

و در ماده ۴ بیان نمود « هر کس به قصد دسترسی به داده ­های سری موضوع ماده (۳) این قانون، تدابیر امنیتی سامانه­های رایانه­ای یا مخابرایتی را نقض کند، … »

و همچنین در ماده ۵ بیان شده « چنانچه مأموران دولتی که مسئول حفظ داده ­های سری مقرر در ماده(۳) این قانون یا سامانه­های مربوط هستند و به آن ها آموزش لازم داده شده است یا داده ­ها یا سامانه­های مذکور در اختیار آن ها قرار گرفته است بر اثر بی احتیاطی، بی مبالاتی یا عدم رعایت تدابیر امنیتی موجب دسترسی اشخاص فاقد صلاحیت به داده ­ها، حامل­های داده یا سامانه­های مذکور شوند، …»

الف) تعریف جرم جاسوسی در فضای مجازی

در لغت دهخدا جاسوسی به معنی « خبر از جایی به جایی بردن» ^[۵۹]۱ و همچنین به معانی دیگر نیز به کار رفته در فرهنگ واژگاه لغت نیز جاسوسی بدون قرینه، مطلق است وبه نفع و ضرر کشور استعمال می­ شود در فرهنگ حقوقی در تعریف جاسوسی چنین آمده است: « کسی که محرمانه یا تحت عنوان نادرست به نفع حصم در صدد تحصیل اطلاعاتی از نقشه و قوای طرف و مقاصد او برآید» ^[۶۰]۱ و همچنین برخی نیز جاسوسی را این چنین تعریف نموده ­اند: «جاسوس شخصی است که تحت عناوین غیر واقعی و مخفیانه به نفع خصم درصدد تحصیل اطلاعات یا اشیایی باشد.» ^[۶۱]۲ در این تعریف جاسوس دارای یک مرحله است و بر خلاف برخی از حقوق دانان خارجی دو مرحله نیست:

در تعریف دیگر جاسوسی در معنی وسیع کلمه دو دسته اقدامات را شامل می­ شود: دسته اول: اقدامات مقدماتی که عبارت از تافحص و تحصیل اطلاعات مخفی است، و دسته دوم عملیات اجرایی که ایجاد ارتباط و رساندن اطلاعات مذبور به کسانی است که باید از آن بهره ­برداری کنند.^[۶۲]۳

دسته اول ( اقدامات مقدماتی جاسوسی) ممکن است متضمن قصد جاسوسی نباشد. مثلاً متهم صرفاً از لحاظ کنجکاوی، میل به دانستن یا این که اقدام به تحصیل اطلاعات محرمانه نموده تا بتواند مردم مملکت خود را آگاه سازد، نه خارجیان را ، اما دسته دوم ( عملیات اجرایی جاسوسی) همیشه کاشف از وجود اراده خاص به آگاه کردن یک کشور خارجی و اسرار کشور دیگر و انتفاع از آن ها به ضرر کشور است.

در حقوق ایران معانی جاسوسی تا کنون با معنای دوم انطباق داشته است.

در قانون جرایم رایانه­ای، قانون‌گذار سیاست کیفری دیگری را برای خود انتخاب کرده و اموری را که حتی ممکن است متضمن جاسوسی نباشد از مصادیق جرم جاسوسی محسوب نموده است؛ به گونه ­ای که به خلاف دیگر قوانین کیفری ایران، مطابق بند «الف» ماده ۳ قانون اشاره چنانچه فردی صرفاً از روی کنجکاوی یا میل به دانستن ویا از روی غفلت و بی احتیاطی به داد­ه­های سری دسترسی پیدا کند و یا آن ها را شنود کند، جاسوس محسوب می­ شود. این موضوع با عدالت سازگان نیست.^[۶۳]۴

ب) مرتکب جرم جاسوسی در فضای مجازی

جرم جاسوسی از جمله جرایم علیه امنیت محسوب می­ شود که در مواد ۳ و ۴ قانون جرایم رایانه­ای مشمول مرتکبین طبیعتاً اشخاص حقیقی بوده و دایره وسیعی از افراد حقیقی را در بر ‌می‌گیرد و این افراد می ­توانند ایرانی یا غیر ایرانی نیز باشند ولی در ماده ۵ همان قانون صرفاً مأمورین دولتی که مسؤل در حفظ داده_­­های سری هستند و در ثانی آموزش لازم را دیده باشند و بر اساس این آموزس خاص و لازم داده ­ها در اختیار آن ها قرار گرفته باشد مشمول این جرم قرار می­ گیرند و مأمورین دولتی شامل کلیه خدمه­هایی ‌می‌باشد که به صورت رسمی، قرار دادی و حتی روزانه و یا افتخاری در خدمت دولت قرار می­ گیرند، می_­­باشد.

گفتار دوم) رکن مادی جرم جاسوسی رایانه­ای

یکی از قسمت­ های تشکیل دهنده جرایم رکن مادی جرم است که در جرم جاسوسی مانند سایر جرایم رکن مادی آن شامل چندین جزء بوده که آن ها را بررسی می­کنیم.

بند ششم : آموزش انسانی و روش های جایگزین آزمایش روی حیوانات

تا ۲۰ سال پیش در تمام دانشکده های پزشکی و رشته‌های وابسته از حیوانات زنده در کلاس‌های فیزیولوژی ،‌ فارماکولوژِی و جراحی استفاده می‌کردند . امروزه حدود ۹۵ در صد دانشکده های آمریکا استفاده از حیوان را کاملا حذف کرده‌اند . ۵ در صد بقیه هم به طور بسیار محدودی از حیوان استفاده می‌کنند . پیشرفتهایی که در تکنولوژی شبیه سازی پزشکی به وجود آمده و افزایش اگاهی ‌در مورد مسایل اخلاقی و شناخت لزوم آموزش بر پایه بیمار انسانی موجب شده که روش های جایگزین حیوانات به کار گرفته شوند . حتی مهارت‌های جراحی مانند بخیه زدن ‌و جراحی لاپاراسکوپی را نیز توسط شبیه ساز میتوان آموخت . روش های جراحی باز در حین جراحی زیر دست مربی آموخته می‌شوند . شبیه ساز هایی وجود دارند که واکنش انسان را نسبت به داروها خیلی بهتر از واکنش حیوان نشان می‌دهند . نمرات قبولی دانشجوهایی که از روش های جایگزین استفاده کردند مساوی و حتی بیشتر از دانشجوهایی بوده که روی حیوان آموزش دیدند .

با بهره گرفتن از این روش‌ها به هیچ حیوانی صدمه نرسیده و کشته نخواهد شد . در ضمن هیچ دانشجویی هم بدون کسب اطلاعات و مهارت‌های لازم فارغ التحصیل نخواهد شد . در حال حاضر حدود۵۰۰ محصول جایگزین ساخته شده است و تمرکز روز افزونی روی بیولوژی مولکولی و سلولی و ژنتیک ایجاد شده است ^[۸۲].

دانشجو با حیات ارتباط مجدد برقرار می‌کند که هم روی حیوان وهم برای خودش اثر مثبت دارد . ارزش‌های اخلاقی مانند حساسیت ، احترام ، همدردی ، رحم و شفقت و عشق که نقش مهمی در حفظ یکپارچگی جامعه دارند ، حفظ می‌شوند و خشونت و بهره کشی در جامعه ترویج نمیشود .

از نظر محیط زیست دستگیری حیوان ، پرورش ، نگهداری ، حمل و نقل و کشتار سالیانه میلیون‌ها حیوان تاثیرات منفی زیادی داشته و تهدیدی برای گونه های در معرض نابودی می‌باشد . برای مثال قورباغه ها چون هم شکار و هم شکارچی هستند نقش مهمی در ثبات اکوسیستم دارند و کاهش تعداد آن ها باعث افزایش جمعیت حشرات و بالا رفتن احتمال ایجاد مالاریا در انسان می شود . سالیانه تعداد ۳ میلیون قورباغه برای تشریح کشته می‌شوند .

از نظر اقتصادی ؛ خرید نرم افزار ، ویدیو و مدل‌ها بسیار ارزانتر از خرید حیوان برای یک سال تحصیلی می‌باشد . در ضمن این وسایل یکبار مصرف هم نیستند .

کسانی که معتقدند آموزش نباید به موجود زنده صدمه برساند و برای تغییر در روش های موجود فعالیت می‌کنند گاهی دچار نا امیدی می‌شوند . مبارزه کردن برای رسیدن به هدفی که مستلزم تغییر در فرهنگ اجتماعی و فکری مردم می‌باشد ، بسیار سخت و کند پیش می رود . زیرا که سنت‌ها دارای قدرت و نیروی زیادی بوده و اکثر مردم در برابر ترک منطقه امن خود مقاومت زیادی می‌کنند . به گفته آلبرت انیشتین همیشه الهامات بزرگ از طرف اذهان پیش پا افتاده با مخالفت شدیدی روبرو بوده است .

در علم راه های متعددی برای پاسخ دادن به یک سوال وجود دارد . آزمایش حیوانی روشی غیر قابل اطمینان تر از روش های غیر حیوانی موجود می‌باشد . آموزش انسانی آموزشی است که در آن از روش های غیر حیوانی استفاده می شود یا از روش‌هایی که به حیوان آسیبی نمیرسد.

روش های جایگزین روش‌هایی هستند که جانشین روش های دیگر می‌شوند در حالی که همان اطلاعات را فراهم می‌کنند . در آموزش از مدل‌های مختلفی میتوان استفاده کرد . در آزمایش حیوانی از حیوان به عنوان مدل آموزشی استفاذه می شود . جایگزین ها نیز نوعی مدل آموزشی هستند که باید دارای خصوصیات لازم و کافی برای بررسی بیماری ها و ضایعات باشند و بتوانند حالات خاصی را تقلید کنند و قابل انتقال از یک آزمایشگاه به آزمایشگاه دیگر باشند و در اکثر آزمایشگاه ها قابل استفاده باشند و با روش های موجود قابل بررسی کردن باشند .

بعضی از روش های جایگزینی که در حال حاضر وجود دارند عبارتند از :

۱- فیلم‌های ویدیویی

۲- شبیه ساز های کامپیوتری

۳- مانکن یا آدمک : نوعی از آن ها ‌به این شکل است که اعضای حیوان را با سیلیکون پر می‌کنند و تا زمان نا محدودی قابل استفاده می شود و به جای تشریح و کشتن حیوان زنده استفاده می شود .

۴- جسد حیوانات مرده

۵- اتوپسی و بیوپسی

۶- کار در کلینیک روی بیمار

۷- اپیدمیولوژی

۸- کشتهای سلولی و بافتی در آزمایشگاه

۹- روش Microdosing

۱۰- آزمایش و تجربه روی خود دانشجو

۱۱- لابراتوار های In vitro

۱۲- آزمایش روی گیاهان

۱۳- مطالعات و مشاهدات حیوان در محیط طبیعی زندگی او

۱۴- Microfluidic circuit : یک چیپ می‌باشد که کانال‌های ظریفی از سلولهای ارگان‌های مختلف انسان را توسط جریان خون به هم مرتبط می‌کند و مشابه ترین روش به بدن انسان است و داروهای جدید را میتوان روی ان امتحان کرد . اثر دارو را روی تمام سیستم بدن انسان نشان می‌دهد و سنسورهای ان اطلاعات را برای آنالیز به کامپیوتر منتقل می‌کنند.

مدل های کامپیوتری آنقدر پیشرفته شده اند که دانشمندان می‌توانند آزمایشی را که ماه ها یا سالها زمان می‌برد تا روی حیوان انجام شود ، در عرض چند دقیقه یا چند ساعت انجام دهند . MICRODOSING روشی است که انقلاب بزرگی در داروسازی ایجاد ‌کرده‌است . اساس آن بر این عقیده است که بهترین مدل برای انسان خود انسان است . در این روش مقادیر زیر ۱ در صد دوز نرمال داروی جدید را مصرف کرده و اثر آتش را در بدن انسان بررسی می‌کنند . ثابت شده که این روش بسیار دقیق است و جانشین تست‌های گمراه کننده و غیر قابل اطمینان روی حیوان خواهد شد .

اپیدمیولوژی ، مطالعه جمعیتهای انسانی می‌باشد . علم پزشکی در پی یافتن علت بیماری‌ها و پیشگیری از آن ها‌ است . علت ایجاد بیماری و مکانیسم آن در مدل‌های حیوانی با شرایط انسانی فرق دارد . مطالعه جمعیتهای انسانی بسیار پر ثمرتر است . برای مثال تشخیص علل اصلی بیماری‌های قلبی عروقی مانند سیگار کشیدن ، کلسترول و فشار خون بالا از مطالعات اپیدمیولوژِی حاصل شده است . در اپیدمیولوژی مولکولی ، محققان خصوصیات مولکولی و سلولی را در کسانی که از سرطان یا نقص مادر زادی رنج می‌برند بررسی کرده و مکانیسم و علت صدمه DNA را مشخص می‌کنند .

با مشاهده مستقیم بیماران ، محققان قلب دریافتند که رژیم گیاه کم چربی و ورزش منظم و قطع مصرف سیگار و کنترل استرس می‌تواند بیماری قلب را از بین برد .

وسایل مدرنی مانند CAT ، MRI ،PET ، SPECT SCANS ؛ مشاهدات کلینیکی را دچار انقلاب کرده‌اند . بیوپسی آندوسکوپیک نشان داده است که سرطان روده از توده های خوش خیم ادنوما سرچشمه می‌گیرد . در صورتی که در مدل‌های حیوانی این ارتباط دیده نمی شود. بیوپسی های کوچک پوستی که به همراه عروق باشند می‌توانند وسیله ای جهت امتحان دارو ها ی جدید باشند .

کشتهای سلولی و بافتی ، قابل اطمینان و کم هزینه هستند و صدمات DNA را خیلی راحت تر مشخص می‌کنند . نتایج امتحان داروهای جدید روی بافت‌های انسانی بسیار قابل اطمینان تر هستند . واکسنهایی که از کشتهای بافت‌های انسانی به دست می‌آیند نه تنها موثرتر و ارزانتر از واکسنهایی هستند که از بافت میمون به دست می‌آیند بلکه خطرات عفونت با ویروسهای حیوانی را هم ندارند .

در نظام کیفری ایران هیچ گاه از مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی صحبتی به میان نیامده بود رویه قانونی تاکنون بر همین مدار در قانون هر جا سخن از شخص یا کس در مقررات کیفری به میان آمده مخاطبان قانونگذاری انسان‌های طبیعی شناخته است. ولی در قانون کیفری پیش و پس از انقلاب همان طور که ملاحظه شد برخی از مصادیق مجازات اشخاص حقوقی به چشم می‌خورد که مهم این فرض است که قانون‌گذار مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی را پذیرفته است برای مثال اصل بیست و یکم متمم قانون اساسی مشروطیت فعالیت انجمن‌ها و اجتماعاتی را که مولد فتنه دینی و دنیوی و مخل نظم نباشد آزاد اعلام نموده بود با این حال قانون‌گذار همواره درصدد این بود که ارتکاب جرم را از سوی فاعل مادی مسئول قلمداد کند یعنی کسانی که در تحقق تصمیم‌های خلاف قانون به نحوی کوشیده‌اند بی‌شک مسئولیت کیفری اشخاص حقیقی قابل فرض و تصور نیست ‌بنابرین‏ مسأله یکی از ادله‌ای است که شناسایی مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی را تقویت می‌کند. مع‌الوصف شناسایی مسئولیت کیفری برای اشخاص حقوقی باید با وضع مقررات کیفری خاص و به ویژه آیین دادرسی متمایز از اشخاص حقیقی قبول و مسجل گردد برای مثال احضار و استنطاق متهم به نحو ابلاغ و نیز جلب متهم در مقررات آیین دادرسی کیفری کشورما به هیچ وجه با وضع شخص حقوقی تطابق ندارد این مطالب حاکی از آن است که قانون‌گذار ما هنوز در پذیرفتن مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی تردید داشته و دچار یک سری سردرگمی‌هاست. مع‌الذالک این مسأله تا چه میزان در دادرسی بررسی و درباره آن اظهار نظر می‌شود هنوز روشن نیست و در رابطه با این موضوع و موضوعات دیگر از قبیل تعلیق و یا تبدیل مجازات و غیره هنوز هیچ رأی‌ قضایی صادر نشده است. (نعمانیان، ۱۳۸۶)

آیین دادرسی کیفری قواعد و مقررات است که برای کشف و تحقیق جرایم و تعقیب مجرمان و نحوه رسیدگی به ادله دادرسی و نهایتاًً صدور رأی‌ و تعیین وظایف و اختیارات مقام تعقیب را معین می کند در جرایم ادله فیزیکی و ملموس می توان جمع‌ آوری شوند مثلاً اثر انگشت. اسناد. فیلم‌ها. آلات جرم، که این تعریف و ارکان آن با توجه به همان جرایم سنتی است و برای جرایم جدید به خصوص جرایم رایانه‌ای همخوانی ندارد چون ادله جرم در جرایم کامپیوتری بسیار متفاوت است و با ادله غیرملموس و مشکلات از قبیل نحوه تفتیش، توقیف داده ها یا ادله دیجیتالی نحوه اثبات ادله آمده و انتساب آن وجود دارد. قوانین دادرسی تصویب شده ‌بر مبنای‌ حمایت از اشیاء مادی و ملموس است و برای همان اهداف یادشده تبین گردیده است به دلیل گسترده بودن- جدید بودن- تخصصی بودن جرایم در محیط سایبری نیاز به تحقیقات و قواعد خاص است همان طور که دیده می‌شود توقیف و ضبط آیین دادرسی کیفری در شیع قابل ملموس است و عدم توقیف و ضبط داده ها ممکن است لطمه جدی به فعالیت‌های تجاری دیگران یا تضییع کننده حقوق فردی باشد.

مشکلات حقوقی زیادی در کشف جرایم رایانه‌ای وجود دارد از جمله اخفای جرم از طریق دستکاری در پرینت‌های داده، پردازه یا نمایاندن جرم به عنوان فقر سیستم یا اشتباه، آثار نامرئی که مشکلاتی ‌در مورد پیگیری آثار و پیدا کردن سرنخ نمایان می‌شود همچنین سوء استفاده از نام‌ها و شرکت‌های غیرواقعی و کدگذاری مدارک مجرمین با به کارگیری کدگذاری واژه ها و دستورالعمل‌های که مانع تعقیب و پیگیری را منحل می‌کنند و امحای مدارک مجرمین که با حذف و پاک کردن داده ها مدرک علیه خود را از بین می‌برند و کثرت داده ها و وجود تعداد زیادی از داده ها پردازش شده مانع از تعقیب است بی‌تجربگی مجریان قانون به دلیل تخصصی بودن جرایم رایانه‌ای یا نارسایی‌های حقوقی و محدودیت‌های مرزی به ویژه در زمینه‌های کیفری، ماهوی و شکلی از جمله مواردی است که مورد استناد افرادی که با مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی مخالفند البته هنوز راه‌کارهایی برای مقابله با آن‌ ها ارائه نشده و موجب این امر گردیده که هنوز شاهد افرادی مخالف با مسئولیت کیفری برای اشخاص حقوقی به خصوص در جرایم رایانه‌ای باشیم. (دامغانی،۱۳۸۲)

نکته قابل توجه این است که هم در قوانین کیفری پیش از انقلاب اسلامی و هم قوانین کیفری تصویب شده بعد از انقلاب و الهام گرفته از قوانین شرع اسلام مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی به صراحت پذیرفته نشده است. در قوانین کیفری پیش از انقلاب اسلامی که ملهم از حقوق عرفی و به خصوص قانون جزای وقت کشور فرانسه بود مقنن کیفری به تبعیت از کشورهای دارای حقوق و قوانین نوشته که با مسئولیت کیفری مخالف بودند مسئولیت کیفری را به صراحت نپذیرفت حتی در قوانین کیفری پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز شاهد عدم پذیرش صریح مسئولیت کیفری هستیم. از آن جا که قوانین ملهم از قوانین شرع است ممکن است در بیان علت عدم پذیرش مسئولیت کیفری ادعا شود که چون در شرع اسلام مسئولیت کیفری مبتنی در شرایط عمومی تکلیف (بلوغ، عقل، اختیار) است این شرایط از ویژگی‌های اشخاص حقیقی است و اکثر مجازات‌ها را از قبیل شلاق، حبس، اعدام، تبعید، قصاص و … مخصوص اشخاص حقیقی است چگونه می‌توان آن‌ ها را بر شخص حقوقی اعمال کرد هم چنین در مجازات اشخاص حقوقی ممکن است افراد بی‌گناه هم متحمل مجازات شوند که خلاف عدالت است، فردی که جرم نکرده کیفر بر او اعمال شود.

اشخاص حقوقی از نظر شرع اسلام نمی‌توانند دارای مسئولیت کیفری باشد ‌بنابرین‏ دین اسلام مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی را نپذیرفته است در واکنش به استدلال فوق باید گفت اگر اساس عدم پذیرش مسئولیت کیفری استدلال بالا باشد چنین استدلالی درست به نظر نمی‌رسد زیرا در متون اسلامی برای اجتماعات، گروه‌ها و تشکیلات جمعی اراده مستقل از اعضای آن معتبر دانسته شده است و برای اجتماعات، شعور و وجدان و اراده جمعی قائل شده است که از شعور و وجدان و اراده فردی متفاوت است در این زمینه می‌توان به آیات متعددی از کلام الهی در قرآن استناد و استشهاد نمود که در آن ها بر وجود شعور و وجدان جمعی تصریح شده است و ‌بر اساس همین شعور و اراده جمعی خداوند برخی از اجتماعات را مورد عقاب و مجازات قرار داده است به عبارت دیگر در بینش اسلامی هم فرد اصالت دارد و دارای هویت و اراده مستقل است و هم جمع. آیات متعددی از قران کریم هم براین امر دلالت دارد چنان که خداوند می‌فرماید: «و هر امتی آهنگ پیامبر خویش کرد که او را بگیرد و به باطل با او جدل کند تا حق را ‌به این وسیله از بین ببرند و چون چنین کردند من هم آن‌ ها را گرفتم پس چگونه است عقاب من»^[۱۰].

در این آیه سخن از تقسیم و اراده ناشایست اجتماعی است که کیفر چنین اجتماعی، عذاب عمومی و اجتماعی است. امام علی (ع) نیز در یکی از خطبه‌های نهج البلاغه در توضیح این مطلب می‌فرمایند: «ای مردم همانا آن چیزی که عموم را در خود گرد می‌آورد و وحدت می‌‌بخشد و سرنوشت مشترک به آن‌ ها می‌دهد خشنودی و خشم است».^[۱۱] هر گاه مردمی به صورت جمعی برکاری که واقع می‌شود هرچند به وسیله فرد خشنود یا ناخشنود باشند هم کلمه یک واحد و یک سرنوشت را پیدا می‌کنند.