۱- وضعیت نهاده(کار، سرمایه و زمین)

۲- شرایط تقاضا

۳- صنایع حمایتی و مرتبط (صنایعی که تکنولوژی، اطلاعات و مواد خام را عرضه می‌کنند)

۴- استراتژی، ساختار و رقابت پذیری بنگاه

البته پورتر علاوه بر این عوامل، به بررسی نقش دولت و شوک های ناگهانی(مثل جنگ، شوک نفتی و اختراعات) به عنوان عنصر مؤثر پنجم در موفقیت پرداخته است.آنکلی(Ankli, 1992). پیام مهم پورتر برای دولت ها، توسعه ی دیاموند است. پورتر نشان می‌دهد که چگونه نبود هر یک از این عناصر می‌تواند به از بین رفتن مزیت ملی منجر شود.

• 1. تئوری چمبرلینی یا تئوری منبع پایه

در دیدگاه منبع مدار، برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار به نقاط ضعف و قوت درون بنگاه ها توجه شده است.این دیدگاه تأکید را از محیط رقابتی بنگاه به منابع مورد نیاز بنگاه برای رقابت، انتقال می‌دهد. مشخصا، دیدگاه منبع مدار روی گروه منابع جذاب و رفتار آن ها متمرکز شده، در حالی که روش تحلیل بیرونی بر توصیف رفتارهای یک صنعت جذاب متمرکز شده است که استرند(Strand, 2006) به آن اشاره کرد . با توجه به اینکه تئوری منبع پایه تأکید خاصی به منابع، قابلیت ها و صلاحیت های بنگاه می‌کند، در ادامه به تبیین این عناصرمی پردازیم.منابع عوامل تولیدی هستند که بنگاه با به کارگیری آن ها کالاها و خدمات با ارزش را برای مشتریان خود تولید می‌کند. قابلیت ها عبارتند از مهارت های مورد نیاز بنگاه برای کسب مزیت کامل از منابع موجود. به عبارت دیگر، قابلیت ها عبارتند از مهارت های یک بنگاه در هماهنگ سازی منابع و استفاده ی بهره ور از آن ها است ، تعدادی نیز منابع بنگاه را دارایی هایی(ملموس و غیرملموس)تعریف می‌کند که برای مدت محدود متعلق به بنگاه هستند.

در صورتی که دارایی ها و قابلیت های بنگاه را کنار یکدیگر قرار دهیم،صلاحیت های بنگاه به وجود می‌آید.صلاحیت های اصلی عبارتند از اموری که یک بنگاه می‌تواند به خوبی انجام دهد.زمانی که این صلاحیت ها بهتر از صلاحیت های رقبا باشد به آن صلاحیت های متمایز می‌گویند.صلاحیت ها به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند: صلاحیت ضمنی که در نتیجه فرایند یادگیری ذهنی و شخصی در امور روزمره توسعه می‌یابد مثل فرایند یادگیری با انجام دادن کار.این صلاحیت ها در شاغلان تجسم یافته و قابل تبدیل به قوانین روشن و یا هنجار های رفتاری نمی باشد.صلاحیت های صریح: که در قوانین سازمانی، کدهای رفتاری و منابع دانش مکتوب موجود تجسم یافته اند. تفاوت میان منابع و صلاحیت ها به مسیر دستیابی آن ها مربوط می شود،به عقیده هافر منابع موجود در صورتی موجب مزیت رقابتی می‌شوند که به درستی استقرار یابند و از پایداری لازم برخوردار باشند.به عقیده پیترز تنها سه شکل مهارتی متمایز وجود دارد که منبع مزیت رقابتی پایدار هستند: تمرکز بر رضایتمندی مشتری، نوآوری مداوم و توانایی سازمان برای بهبود پیوسته مهارت ، در مجموع بر اساس تئوری منبع پایه، هر بنگاه برای خود صلاحیت ها، شایستگی ها و توانمندی هایی ایجاد می‌کند. این صلاحیت ها با تاثیر بر ابعاد معروف مزیت رقابتی(کیفیت، کارائی، نوآوری، ‌پاسخ‌گویی‌ به مشتریان )موجب مزیت رقابتی برای بنگاه می شود و در نتیجه سودآوری بنگاه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ضعف های دیدگاه منبع پایه عبارتند از:

۱- در این دیدگاه، بنگاه را جدااز محیط صنعتی اش در نظر می‌گیرد.

این دیدگاه ‌به این نکته توجه نمی کند که ممکن است بنگاه در برخی ظرفیت های مرکزی در مقایسه با رقبا بالاتر باشد؛ در حالی که در برخی دیگر نسبت به آنان در سطح پایین تری قرار گرفته باشد.

• 1. تئوری شومپتر

شومپتر بیان می‌کند که رقابت، پایدار و قابل پیش‌بینی نیست. ‌بر اساس این نظریه باید برنامه ریزی برای پیش‌بینی شوک های وارده بر صنعت صورت گیرد.اما به دلیل تغییر پذیری محیط، هیچ گاه این شوک ها به طور کامل پیش‌بینی نمی شوند.به عبارت دیگر این تئوری محیط را بی ثبات درنظر می‌گیرد. اساس این تئوری نوآوری است. شومپتر عنوان می‌کند که ابتکارات عنصر پویای اساسی در تمامی ابعاد اقتصادی است. ارتباط میان تئوری های شومپتر و منبع پایه ‌به این شکل است که بنگاه ها ممکن دارای مهارت هایی برای ایجاد یا انطباق سریع با دگرگونی ها باشند.ارتباط تئوری شومپتر با تئوری سازمان صنعتی نیز ‌به این صورت است که دگرگونی ها احتمالا موجب تغییر ساختار صنعت می‌شوند و بر عملکرد مالی بنگاه اثر می‌گذارد.تئوری منابع پایه ورودی و خروجی ها را تکمیل می کند به گونه ای که برای رقابت در صنعت، فعالیت‌های مرتبط با زنجیره ارزش مستلزم مهارت ها و توانایی‌های خاص برای پیوندهای مربوطه است. با ترکیب تئوری های ورودی و خروجی و منابع پایه در چارچوب نقاط قوت و ضعف اهمیت هر دو محیط درونی و بیرونی در ایجاد مزیت رقابتی تبیین می شود.

جدول ۲-۳: ماتریس SWTO ، ماخذ: فرد آر دیوید،(۱۳۸۶) مدیریت استراتژیک.

نقاط قوت S

نقاط ضعف W

SWOT

استراتژیSO

استراتژیWO

فرصت ها O

استراتژیST

استراتژیWT

تهدیدها T

با توجه به ویژگی های رقابتی جهان امروز، بنگاه ها برای بقا و پیشرفت بایستی متفاوت از قبل عمل کنند و اشکال جدیدی از رقابت را به کار گیرند زیرا با تأکید صرف بر منابع طبیعی و مزیت های نسبی نمی توانند در فضای به شدت رقابتی کنونی دوام آورند.

• 1. متغیرهای اصلی قدرت رقابتی

ماتریس پورتفولیو به بررسی قدرت رقابتی بنگاه ها می پردازد ؛ همان گونه که در ادبیات تحقیق مشاهد شد قدرت رقابتی جزو یکی از محور های اصلی همه ماتریس هایی است که به ارزیابی پورتفولیوی شرکت‌های تجاری می پردازند ، قدرت رقابتی یک منشا درونی دارد و می‌تواند توسط واحد های تجاری کنترل شود یعنی یک متغیر درون زا است برعکس آن شرایط بازار است که در اکثر ماتریس ها به طور مشابه و با کمی تفاوت به تقسیم بندی بازار پرداخته است، این محور یک متغیر بیرونی و برون زا است و واحد های تجاری کنترل بسیار کمتری روی آن دارند ، متغیر های درون زا که بیانگر قدرت رقابتی یک واحد تجاری می‌تواند باشد در اکثر ماتریس ها از اجزا و زیر مجموعه های مختلفی تشکیل شده است ، در واقع این متغیر ها می‌تواند به روی متغیر سهم بازار تاثیر گذار باشد . متغیر قدرت رقابتی بنگاه می‌تواند از اجزای مختلفی تشکیل شود ولیکن با توجه به در نظر گرفتن دو ماتریس بی سی جی و ماتریس جی ئی تعدادی از این متغیر ها که تاثیر اصلی در قدرت رقابتی بنگاه ها دارند را بایستی دسته بندی و انتخاب کرد . برای جمع‌ آوری داده ها و بررسی فرضیه‌ها نیاز به داشتن تعاریف عملیاتی متغیر های مستقل هستیم ،تعاریف عوامل تشکیل دهنده متغیر مستقل یا قدرت رقابتی بنگاه در ادامه آورده شده است . عوامل متشکله قدرت رقابتی عبارت است از:

الف – قدرت دارایی ها