تعریف عملیاتی: منظور از رابطه با سرپرست در این پژوهش میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۱۹ تا ۲۴ پرسشنامه به صورت زیر می‌باشد.

• • مدیرم واقعا˝ به ایده های من توجه دارد.

• • مدیرم در تعامل با من منصفانه برخورد می‌کند.

• • مدیرم بخاطر انجام درست کار به من هدیه یا پاداش می‌دهد.

• • مدیرم به من کمک می‌کند تا مشکلات کاری را حل نمایم.

• • من رابطه خوبی با مدیرم دارم.

• • من حمایت کاری خوبی از مدیرم می بینم.

• رابطه با همکار:

تعریف نظری: میزان رابطه عاطفی و کاری که بین همکاران وجود داشته را گویند (کوالهو و همکاران، ۲۰۱۱).

تعریف عملیاتی: منظور از رابطه با همکار در این پژوهش میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۲۵ تا ۲۷ پرسشنامه به صورت زیر می‌باشد.

• • همکارانم وفادارند.

• • • همکارانم برای من دل نشینند.

  

• • همکارانم رفتار دوستانه ای دارند.

• رابطه با مشتری:

تعریف نظری: میزان رابطه به وجود آمده بین کارکنان و مشتریان را گویند (کوالهو و همکاران، ۲۰۱۱).

تعریف عملیاتی: منظور از رابطه با مشتری در این پژوهش میانگین نمرات کسب شده از پاسخ به سوالات ۲۸ تا ۳۰ پرسشنامه به صورت زیر می‌باشد.

• • مشتریان قابل اعتمادند.

• • مشتریان به وعده های خود عمل می‌کنند.

• مشتریان وفادارند.

۱-۸) قلمرو تحقیق:

• • قلمرو موضوعی تحقیق: قلمرو موضوعی تحقیق مربوط به حوزه مدیریت منابع انسانی و مدیریت دانش است که به عوامل مؤثر بر خلاقیت کارکنان پرداخته می شود.

• • قلمرومکانی :این تحقیق در شعب بانک صادرات شهر رشت اجرا شد.

• قلمروزمانی : قلمرو زمانی مطالعه، مربوط به سال ۱۳۹۲ می‌باشد.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه تحقیق

۲-۱) مقدمه:

خلاقیت از مقوله های مهم دنیای کار و زندگی فعلی است و این به خاطر آن است که شتاب و سرعت در تولید کالا و خدمات، ایجاد تنوع و ‌پاسخ‌گویی‌ سریع به انتظارات و خواسته های مشتری مدیون سرعت خلاقیت، ایده پردازی و تبدیل ایده به عمل و محصول است. داشتن دیدگاه همه جانبه نگر به مقوله خلاقیت در بارور شدن توسعه و تعمیم خلاقیت نقش مهمی دارد. خانواده ها، جوامع و سازمان ها ناگزیرند برای کسب مزیت رقابتی، خلاقیت را محور قرار دهند. خلاقیت در خانواده موجب استفاده استفاده بهینه از زمان، فرصت ها و رفاه مادی و معنوی گردیده و در جوامع نیز رفاه اجتماعی، اخلاق و برخورداری بهتر از مواهب را به دنبال دارد و در سطح سازمان ها منجر به بازآفرینی فرآیندها، محصول و جوان سازی سازمان می‌گردد. ‌بنابرین‏ برای پرورش خلاقیت نیاز است بسترهای آن فراهم شود (سلطانی، ۱۳۸۷).

از طرفی عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند بر خلاقیت افراد مؤثر باشند. عوامل زمینه از دسته عواملی هستند که در سال های اخیر بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته اند. در این فصل ابتدا به ذکر مقدماتی در خصوص خلاقیت پرداخته می شود و سپس به نقش عوامل زمینه ای از جمله پیچیدگی شغلی، رابطه با سرپرست، رابطه با همکار و رابطه با مشتری اشاره خواهد شد. در انتها نیز پیشینه مطالعات در این خصوص بیان می‌شوند.

۲-۲) مفاهیم خلاقیت:

از خلاقیت تعریف های زیادی شده است.که اغلب اندیشمندان خلاقیت و نوآوری را با تغییر یکسان دانسته و برخی هم آن‌را فراتر از تغییر می دانند. علی الرغم سابقه طولانی خلاقیت در حیات بشری، سازمان ها اخیراً به واسطه سرعت شگرف تغییرات تکنولوژی، رقابت جهانی و عدم اطمینان اقتصادی کشف نموده اند که منبع کلیدی و حیاتی برای بقا و مزیت رقابتی، خلاقیت است . در اینجا برخی تعاریف مهم را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

1. تعریف خلاقیت از دیدگاه روانشناسی:

پدیدار گردیدن تلفیقی از اندیشه‌های نو به وسیله ی شهودگرایی از منابع ناشناخته نعریف روانشناسان می‌باشد (آقایی فیشانی،۱۳۷۷). هم چنین خلاقیت یکی از جنبه‌های اصلی تفکر و اندیشیدن است. تفکر عبارت است از فرایند بازآرایی یا تغییر اطلاعات و نمادهای کسب شده موجود در حافظه درازمدت.

تفکر بر دو نوع است:

1. 1. تفکر همگرا^[۲۷]: عبارت است از فرایند بازآرایی یا دوبارسازی اطلاعات و نمادهای کسب شده موجود در حافظه ی دراز مدت.

1. تفکر واگرا^[۲۸]: عبارت است از فرایند ترکیب و نوآوری اطلاعات و نمادهای کسب شده موجود در حافظه (شریعتمداری و مهدی،۱۳۸۷)

افرادی که تفکر واگرا دارند در فکر و عمل خود با دیگران تفاوت دارند و از عرف و عادت دور می‌شوند و روش های خلاق و جدید را به کار می‌برند.برعکس کسانی که از این خصوصیات برخوردار نیستند،تفکر همگرا دارند. به نوعی با دیگران همسویی فکری دارند.پس تفکر واگرا یعنی دور شدن از یک نقطه مشترک که همان رسم و سنت و عرف اجتماع است و تفکر همگرا یعنی نزدیک شدن به آن نقطه (شکل ۲-۱) (آقایی فیشانی،۱۳۷۷، ص ۱۴).

تفکر واگرا تفکر همگرا

شکل ۲-۱) تفکر واگرا در مقابل تفکر همگرا (آقایی فیشانی،۱۳۷۷، ص ۱۴).

در اینجا لازم است یادآوری گردد که به عقیده آقای فیشانی، تفکر واگرا زمانی مترادف با خلاقیت است که منجر به نتیجه مثبت و اثربخش شود، وگرنه در عین حال که واگرا است، خلاقیت محسوب نمی شود.

1. تعریف خلاقیت از دیدگاه اجتماعی:

* خلاقیت عبارت است از فرایند یافتن راه های جدید برای انجام دادن بهتر کارها.

* خلاقیت یعنی توانایی ارئه راه حل جدید برای حل مسائل.

* خلاقیت یعنی ارائه فکرها و طرح های نوین برای تولیدات و خدمات جدید.

* خلاقیت به معنای توانایی ترکیب ایده ها در یک روش منحصر به فرد یا ایجاد پیوستگی بین ایده هاست.

* خلاقیت عبارت است از به کارگیری توانایی‌های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید

در دایره المعارف اجتماعی چنین تعاریفی بر می‌آید که برخی آن را توانایی هستی بخشیدن به پدیده ای جدید تعریف کرده‌اند و عده ای دیگر آن را نه تنها به عنوان توانایی بلکه به عنوان فرایند روانشناختی با فرآیندهایی که از طریق آن ها محصولات و یا خدمات جدید و ارزشمند خلق می‌شوند، تعریف کرده‌اند (شریعتمداری و مهدی،۱۳۸۷، ص ۳).

1. تعریف خلاقیت از دیدگاه سازمانی:

دیدگاه های جاری ‌در مورد خلاقیت، بویژه در محیط های سازمانی،روی خروجی یا نتیجه (محصول) خلاق^[۲۹] متمرکز شده است.نتیجه خلاق به عنوان چیزی که هم جدید یا ابتکاری و هم مفید یا مناسب برای سازمان است،تعریف شده است (ریتر پالوما و الیز،۲۰۰۴).^[۳۰]

فورد و گیویا (۱۹۹۵)^[۳۱] بر این نظرند که خلاقیت یکی از پیچیده ترین و اسرارآمیز ترین موضوعات مرتبط با عملکرد انسان ها می‌باشد؛خصوصاً˝ در مدیریت سازمان های مدرن. در زیر چند تعریف از خلاقیت در سازمان آورده شده است:

1. 1. خلاقیت یعنی ارائه فکر و طرح نوین برای بهبود و ارتقاء کمیت و کیفیت فعالیت های سازمان. مثلا˝ افزایش بهره وری،افزایش تولیدات یا خدمات،کاهش هزینه ها،تولیدات و خدمات از روش بهتر، تولیدات و خدمات جدید و …(مطهری،۱۳۸۷).