رفتارهای کمکی^[۲۴]:

شکل مهمی از رفتارهای شهروندی سازمانی است که عملاً مورد توجه هر فردی که در این زمینه کار کرده واقع شده است. از لحاظ مفهومی رفتارهای کمکی، به معنای کمک­های داوطلبانه نسبت به دیگران (نوع دوستی، میانجی­گری و تشویق) و جلوگیری از وقوع اتفاقات و مشکلات کاری (احترام) است( اورگان، ۱۹۹۰).

نوع دوستی:

رفتارهای اختیاری از جانب کارمندان برای کمک به افرادی که درگیر مشکلات کاری هستند.

میانجی­گری:

میانجی­گری زمانی اتفاق می‌افتد که تعارض باعث جنگ شخصی بین دو یا بیش­تر افراد گروه شود. فرد میانجی­گر برای رفع تعارضات گام بر می‌دارد و به آن ها کمک می‌کند که تعارضات را به خاطر جلوگیری از آبروریزی کنار گذاشته و مسائل غیر شخصی را هم در نظر بگیرند( پودساکوف، ۱۹۹۴).

تشویق :

تجلیل از موفقیت های همکاران(چه کوچک و چه بزرگ) که تقویت کننده های مثبتی را برای ایجاد همکاری های مثبت به دنبال دارد، به طوری که امکان بروز این همکاری ها را در آینده فراهم می‌کند. خوب است که مدیران از کارهای خوب زیردستان خود تقدیر کنند، اما وقتی که یک و یا بیشتر همکاران به آن توجه می‌کنند تأثیر بیشتری دارد. به دلیل اینکه افراد می‌دانند که همکاران ارزش آنچه را که آن ها انجام می­ دهند درک کرده و از آن تقدیر به عمل می‌آورند.

احترام :

اورگان بیان ‌کرده‌است که احترام یک شکل متمایزی از رفتار شهروندی سازمانی است به دلیل اینکه بقیه ابعاد رفتار شهروندی به کاهش و یا حل مشکلات کمک ‌می‌کنند، اما احترام شامل ابعادی است که از ایجاد مشکلات، قبل از این که اتفاقی بیفتند جلوگیری می‌کند( اورگان، ۱۹۹۰).

۱-جوانمردی^[۲۵]: جوانمردی نوعی از رفتار شهروندی سازمانی است که نسبت به رفتارهای کمک کننده توجه بسیار کم­تری به آن شده است. اورگان (۱۹۹۰) جوانمردی را به عنوان تمایل به تحمل شرایط ناراحت کننده اجتناب ناپذیر در کار بدون شکایت و ابراز ناراحتی تعریف کرد. برای مثال به اعتقاد ما، مردم خوب، مردمی هستند که هنگامی که با دیگران مشکل پیدا می‌کنند و کارها بر وفق مراد آن ها پیش نمی‌رود نه تنها ناراحت نشده و شکایت نمی کنند، بلکه با نگرشی مثبت به آن ها نگاه می‌کنند و هنگامی که دیگران به پیشنهادهای آن ها توجه نمی‌کنند دلخور نمی‌شوند و علایق شخصی خود را فدای علایق گروه می‌کنند و در مقابل ایده های شخصی دیگران اعتراض نمی‌کنند( مکنزی^[۲۶]، ۲۰۰۱).

۲-رفتار یا فضیلت مدنی^[۲۷] : بعد دیگری که از مباحث گراهام (۱۹۹۱) ‌در مورد مسئولیت پذیری ناشی می‌شود، رفتار مدنی در سازمان است. رفتار مدنی از علاقه یا تعهد به سازمان ناشی می‌شود. نظارت بر محیط به منظور شناسایی فرصت ها و تهدیدها (در نظر گرفتن تغییرات صنعت به لحاظ تأثیرات بر سازمان) حتی با هزینه های شخصی نمونه ای از این رفتارهاست. پس این رفتار منعکس کننده شناخت فرد نسبت ‌به این موضوع است که او جزئی از یک کل بزرگ­تر است و همچون شهروندان مسئول در قبال جامعه، او نیز به عنوان یک عضو سازمان مسئولیت هایی را در قبال سازمان بر عهده دارد. این بعد در مطالعات ارگان(۱۹۸۸) به عنوان رفتار یا فضیلت مدنی و در مطالعات گراهام (۱۹۹۱) به عنوان مشارکت سازمانی در نظر گرفته شده است.

۳-ابتکارات فردی^[۲۸]: بعد دیگری از رفتار شهروندی سازمانی که توسط چندین محقق مشخص گردیده، ابتکارات فردی است. این نوع از رفتار شهروندی سازمانی، رفتار فرانقشی است که ماوراء حداقل نیازمندی­های کلی مورد انتظار قرار دارد. نمونه های از چنین رفتار هایی شامل فعالیت های خلاقانه و طراحی های نوآورانه برای بهبود وظیفه شخصی و یا عملکرد سازمانی است. بورمن و موتوویدلو(۱۹۹۳)، انجام مشتاقانه و داوطلبانه فعالیت های وظیفه ای را به عنوان مؤلفه های این بُعد بیان کرده‌اند.

۴-وفاداری سازمانی^[۲۹] : وفاداری به معنای احساس هویت و پیروی از مدیرِسازمان و سازمان به صورت کلی، و فراتر رفتن از علایق گروهی افراد می‌باشد. این بعد شامل جدیت در تبلیغات به نفع سازمان، حمایت از سازمان در مقابل غریبه ها، و دفاع از آن در مقابل تهدیدهای بیرونی و متعهد ماندن به سازمان حتی تحت شرایط نامطلوب است( پودساکوف، ۲۰۰۰).

بعضی افراد نسبت به کارفرما احسان و خوبی نشان می‌دهند. حتی هنگامی که با انتقادات غریبه‌ها و حقوق بگیران و مشتریان بالقوه آینده مواجه می‌شوند. از مکانی که در آن کار می‌کنند به گونه ای مثبت سخن می‌گویند. بلیک لی و مورمن^[۳۰] (۱۹۹۵) نشان دادند که این نوع رفتار متمایز از سایر انواع رفتار شهروندی سازمانی است. وفاداری سازمانی در برگیرنده مفهوم طرفداری صادقانه می‌باشد.

۵-اطاعت سازمانی^[۳۱] : این بعد شامل پذیرش و درونی سازی قوانین، مقررات و دستور العمل های سازمان است که باعث پیروی صادقانه فرد حتی زمانی اس.ت که هیچ کس مشاهده و نظارت نمی‌کند. علت اینکه این بعد را جزء ابعاد رفتارهای شهروندی سازمانی آورده اند این است که اگر چه از هر کسی انتظار می‌رود که قوانین و مقررات و آیین نامه های سازمانی را در همه زمان­ها رعایت کند. اما کارمندان به راحتی این کار را انجام نمی‌دهند. ‌بنابرین‏ کارمندی که در تمامی زمان­ها، همه قوانین و مقرارت سازمانی را حتی هنگامی که هیچ کس او را مشاهده نمی­کند رعایت می‌کند به عنوان یک شهروند خوب تعریف شده است( پودساکوف، ۲۰۰۰).

۶-توسعه خود^[۳۲] : شامل فعالیت های داوطلبانه کارمندان برای افزایش معلومات، مهارت ها، توانایی‌های شغلی و همگام بودن با آخرین اطلاعات در زمینه رشته تخصصی خود می‌باشد. این بعد از رفتار شهروندی سازمانی از لحاظ مفهومی از دیگر ابعاد رفتار شهروندی سازمانی متفاوت می‌باشد و شامل سه بعد مشارکت اجتماعی، حمایتی و شغلی است.

۷- مشارکت اجتماعی: به معنای اطلاع رسانی تولیدات و خدمات سازمان و حضور فعال در بسیاری از جلسات گروه ­های بیرونی است که به سازمان سود می‌رساند.

۸-مشارکت حمایتی: ارائه پیشنهادهای خلاق به همکاران، تشویق مدیران برای نگه داشتن اطلاعات متناسب با دانش روز، تشویق کارمندان دیگر برای شرکت در جلسات سازمان، توصیه به همکاران برای داشتن استقلال رأی و توصیه به مدیر برای این که کارش را در سطح بالاتری انجام دهد را شامل می‌گردد.

۹- مشارکت شغلی: به معنای افزایش اطلاعات برای بهبود عملکرد، بر عهده گرفتن وظایف و مسئولیت های اضافی در کار و همکاری با دیگران برای انجام تحقیقات است( وان داین^[۳۳] و همکاران، ۱۹۹۴).

۲ـ۱ـ۵ـ عوامل تاثیرگذار بر رفتار شهروندی سازمانی

بررسی های فرا تحلیلی در خصوص ارتباط بین رفتار شهروندی سازمانی و عوامل تأثیرگذار بر آن، بیانگر این واقعیت است که چهار دسته از این عوامل، در تحقیقات مختلف تأکید شده است که عبارتند از:

ویژگی های فردی کارکنان

پرداختن به اهداف تربیت در برنامه های غیر رسمی نسبت به سایر فعالیت های مساعدتر می‌باشد. ‌بنابرین‏ سرپرستان و مربیان در طراحی برنامه فعالیت های فوق شایسته است تحقق این اهداف را که شامل هدف های جسمانی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، اخلاقی، دینی، عاطفی و سیاسی است دنبال نمایند( ملکی، ۱۳۸۵). در کنار سایر اهداف به لزوم توجه به سیاست مدرسه محوری و اصل عدم تمرکز و تفویض اختیار به مدارس در برنامه ریزی و سازماندهی فعالیت ها وجه کرده که با توجه به شرایط مختلف هر منطقه و تفاوت های فردی دانش آموزان از اهداف کاربردی محسوب می شود( کریمی، ۱۳۸۴).

آثار مثبت فعالیت های فوق برنامه متععد است رشد روحی و روانی افراد، افزایش مسئولیت پذیری شخصی و کمک به افراد در جهت دستیابی به شخصیت مستقل، وحدت و اتحاد در جامعه و تکثرگرایی( سبحانی نژاد و همکاران، ۱۳۸۷). از جمله آن ها می‌باشد. « مشارکت دادن دانش آموزان در اداره امور اردوگاه ها، رقابت سالم ایجاد کردن بین آن ها، پرورش روحیه همکاری و تعاون از طریق تشویق بازی ها و فعالیت های جمعی و پرورشی، مهارت های همزیستی صلح آمیز از طریق آموزش، تحمل عقاید مخالف، از نقش های برجسته فعالیت های غیر رسمی اردوها در تربیت شهروندی است»( اسفندیاری، ۱۳۸۷). تربیت حقیقی را باید در این گونه برنامه ها و فعالیت ها جستجو کرد( شمشیری، ۱۳۸۷).

۲-۱-۱-۴٫ عناصر برنامه درسی

یک برنامه درسی از عناصر متفاوتی تشکیل می شود که نوع جهت گیری برنامه درسی تعیین کننده چگونگی اجرای برنامه درسی است( فتحی واجارگاه، ۱۳۸۸). اهمیت بررسی عناصر برنامه درسی از این جهت است که شناخت این عناصر موجب می شود تا متخصصان برنامه درسی بهتر بتوانند به طراحی برنامه درسی بپردازند. در حقیقت بین شناخت عناصر برنامه درسی و طراحی برنامه درسی رابطه تنگاتنگی وجود دارد.« برنامه ریزان قبل ازاینکه به شیوه های اجرایی و عملی بپردازند باید ‌در مورد عناصر برنامه ریزی تصمیم گیری کنند. در حوزه طراحی برنامه، عناصر تشکیل دهنده یک برنامه درسی مطرح می‌گردد و در حوزه برنامه ریزی درسی چگونگی کاربرد و اجرای این عناصر بیان می شود( فتحی واجارگاه، ۱۳۸۸). به عقیده مک نیل(۱۹۸۵) « عناصر برنامه درسی رشته‌های ساختار سازماندهی برنامه درسی هستند آن ها نیاز دارند که با هم برای سازماندهی برنامه درسی یافته شوند( پیری، ۱۳۸۸).

۲-۱-۱-۵٫ هدف ها در برنامه درسی

نخستین عنصر اصلی هدف است، بدون این عنصر جریان یادگیری باعث رشد جهت دار یادگیرنده نمی شود. هدف به قدری در برنامه درسی اهمیت دارد که بدون آن در هیچ یک از مراحل برنامه ریزی درسی نمی توان تصمیمی گرفت( ملکی، ۱۳۸۸). رضوی(۱۳۸۹) آن را قلب برنامه ریزی دانسته اند. اگر مؤلفه‌ ها را اجزای یادگیری بدانیم؛ هدف ها، حد یادگیری را تعیین می‌کنند. در واقع هدف مشخصی می‌کند که در هر حیطه یا زمینه، یادگیرنده تا چه حدی پیش رود. « بهترین شکل بیان هدف ها آن است که دو موضوع زیر را در بر گیرد:

1. 1. نوع رفتاری که باید در دانش آموز ایجاد و توسعه داده شود.

1. نوع محتوا یا جنبه هایی از زندگی که این رفتارها باید در آن به کار روند»( تایلر، ترجمه تقی پور ظهیر، ۱۳۸۱).

از نظر موسی پور(۱۳۸۲) برای انتخاب هدف های برنامه تربیت اصول و معیارهایی مطرح می شود. معنی دار، صریح و روشن، جامع، سازگار و هماهنگ با هم بودن، دارای تناسب با شرایط یادگیرنده و جامعه، دارای هماهنگی با ارزش های اجتماعی و سازگار با شرایط عملی فرایندهی تربیتی از جمله این معیارهاست.

۲-۱-۱-۶٫ برنامه درسی فوق برنامه

در میان اندیشمندان متخصص برنامه درسی به موضوع فعالیت های فوق برنامه کمتر پرداخته شده است. ضمن تأکید بر ضرورت و نیاز بررسی های عملی در این مقوله به نظر دو تن از متخصصان برنامه درسی اشاره می شود.

پوزنر(۱۹۹۵) در کتاب تجزیه و تحلیل برنامه درسی برای توضیح و تشریح بهتر مفهوم برنامه درسی پنج سطح برنامه درسی را تحت عنوان برنامه درسی رسمی، برنامه درسی اجرایی یا عملیاتی، برنامه درسی پنهان، برنامه درسی پوچ و برنامه درسی را معرفی می‌کند. پنجمین نوع برنامه درسی فوق برنامه است که پوزنر بر آن تأکید می‌کند. به رغم وی برنامه درسی فوق برنامه شامل کلیه تجربیات برنامه ریزی شده است که از حیطه موضوعات درسی مدرسه خارج است. این نوع برنامه درسی با عنایت به ماهیت داوطلبانه بودن آن و پاسخگو بودن آن در قبال علایق و رغبت های دانش آموزان، در نقطه مقابل برنامه درسی است اما دربسیاری از جهات مهم تر و موثرتر از آن می‌باشد. مثال هایی از این نوع برنامه درسی شامل بازی گروهی، آموزشش های هنری و مانند آن می‌باشد( فتحی واجارگاه، ۱۳۸۶).

به رغم پوزنر تمام پنج برنامه درسی نقش بارزی در تعلیم و تربیت دانش آموزان دارند. پیام عمده ای این طبقه بندی به برنامه ریزان درسی و معلمان آن است که هنگامی که می خواهند نسبت به بررسی و تجزیه و تحلیل برنامه درسی رسمی اقدام می‌کنند این سوال را به طور مداوم از خود بپرسند که چگونه چهار نوع دیگر برنامه درسی بر برنامه رسمی اثر می گذارنذ. چه اتفاقی برای برنامه درسی خواهد افتاد اگر ظان به همراه برنامه های درسی پنهان و فوق برنامه قوی اجرا گردد؟

مک لین(۱۹۹۹)، نیز پنج سطح برنامه درسی صریح، برنامه درسی ضمنی، تجربه به عنوان برنامه درسی، برنامه درسی پوچ و فوق برنامه برای برنامه درسی قائل است که فعالیت های فوق برنامه شامل تجربه اعم از طرح ریزی شده و نشده خارج از جلسه آموزش است و همه یادگیری های خارج از موقعیت بلافصل آموزش را در بر می‌گیرد و فراتر از توجه پوزنر به یادگیری طرح ریزی شده است. در این طبقه بندی، برنامه های درسی صریح، ضمنی، پوچ با محتوا و چیستی سروکار دارند. فوق برنامه ها با موقعیت یا مکان سر وکار دارند وتجربه، معظوف به چگونگی است( پارسا، ۱۳۸۵).

۲-۱-۱-۷٫ نظریه های مرتبط با فعالیت های فوق برنامه

نظریه های مختلفی با فعالیت های فوق برنامه مرتبط هستند. از جمله: نظریه مازلو، نظریه جبر متقابل بندورا، نظریه هوش عاطفی گلمن، مازلو نیازهای انسان را در پنج طبقه به صورت هرم زیر قرار می‌دهد. او معتقد است که نیازهای انسان از نیاطهای جسمی و مادی شروع و به نیازهای خودشناسی پایان می پذیرد. همچنین او معتقد است که: قوی ترین نیازها تعیین کننده رفتار آدمی هستند و وقتی که آن ها ارضا شدند از شدت می افتند و سایر نیازها به ترتیب قوی بودن آن ها جای نیاز ارضا شده قبلی را می‌گیرد( سیف، ۱۳۸۱).

بنورا(۱۹۸۶) می‌گوید که شخص، محیط و رفتار شخص بر هم تاثیر و تاثر متقابل دارند و هیچ کدام از این سه جزء را نمی توان جدا از اجزای دیگر به عنوان تعیین کننده رفتار انسان به حساب آورد. هوش عاطفی، مشتمل بر شناخت احساسات خویش و استفاده از آن برای اتخاذ تصمی های مناسب در زندگی است. توانایی اداره مطلوب خلق و خوی و وضع روانی و کنترل تکانش هاست. مهارت اجتماعی یعنی خوب تا کردن با مردم و کنترل هیجان های خویش در رابطه با دیگران و توانایی تشویق و هدایت آن ها‌ است( خجسته مهر و همکاران، ۱۳۹۱).

۲-۲٫ بخش دوم: پیشینه مبانی خودکارآمدی تحصیلی

۲-۲-۱- خودکارآمدی

برای تعیین حجم نمونه در پژوهش حاضر از جدول کرجسی و مورگان استفاده گردید. در واقع در مواردی که واریانس جامعه یا درصد مورد نیاز در اختیار نداشته باشید می توان از این جدول برای برآورد حجم نمونه استفاده کرد این جدول حداکثر تعداد نمونه را می‌دهد (مقدم ، ۱۳۸۹ ، ۱۵۰ ) . نمونه جدول تعیین حجم نمونه کرجسی مورگان در پیوست (ب) موجود می‌باشد.

طبق استعلامی که از سایت سازمان بورس و اوراق بهادر تهران گرفته شده مشخص شد که از ۱۰۷ مؤسسه‌ حسابرسی مورد معتمد بورس اوراق بهادار تهران تنها تعداد ۲۰ مؤسسه‌ در طبقه سطح یک، که در شهر تهران هم دارای دفتر می‌باشند قرار دارند که تنها افراد متخصص شاغل در چهار سمت ذیل در این ۲۰موسسات جز جامعه آماری تحقیق می‌باشد که برای مشخص شدن تعداد اعضای جامعه با توجه به استعلام گرفته شده از سایت جامعه حسابداران رسمی ایران تعداد افراد شاغل در این مؤسسات مشخص شد. که از افراد شاغل در سمت­های مختلف این مؤسسات، تنها از افراد با سمت های شاغل در این چهار سمت برای سنجش مورد استفاده قرار گرفتند که عبارتند از:

۱-سرپرست ۲- سرپرست ارشد ۳- مدیر ۴-حسابداران رسمی در استخدام

همچنین پس از بررسی اطلاعات دریافت شده از سایت جامعه حسابداران رسمی ایران مشخص شد که کل افراد شاغل در این چهار سمت برای ۲۰ مؤسسه‌ ۱۰۷۱ نفر می‌باشد که با بهره گرفتن از جدول کرجسی و مورگان نمونه مورد نظر ۲۸۵ عدد شد که باید به همین تعداد پرسشنامه توزیع می شد. لذا با توجه به بررسی سایر پژوهش­های پرسشنامه ای و راهنمایی اساتید با توجه به اینکه معمولا همیشه تعدادی از پرسشنامه توزیع شده مفقود و یا ناقص پر می‌شوند، ‌بنابرین‏ تعداد ۳۵۰ پرسشنامه توزیع شد و در نهایت تعداد ۲۹۱ پرسشنامه به منظور تجزیه و تحلیل آماری جمع ­آوری گردید که ریز اطلاعات در این زمینه در جدول ذیل آورده شد.

جدول ۳-۱: فرایند تعیین حجم نمونه

حجم جامعه

۱۰۷۱

حجم نمونه طبق جدول مورگان

۲۸۵

تعداد پرسشنامه توزیع شده

۳۵۰

تعداد پرسشنامه جمع‌ آوری شده

۳۳۷

تعداد پرسشنامه پر نشده

۲۷

تعداد پرسشنامه ناقص و بدون سمت

۱۹

تعداد پرسشنامه کامل
۲۹۱

۳-۶ روش­های جمع‌ آوری اطلاعات

گردآوری داده ­ها در تحقیق باید با توجه به اهداف تحقیق، روش تحقیق و خصوصیات نمونه انتخاب شده صورت بگیرد. ‌بنابرین‏ برای جمع ­آوری داده ­های مورد نیاز این تحقیق از روش­های گوناگون استفاده شده است. این روش­ها در دو طبقه ­بندی مختلف جای گرفته است،که عبارت است از:

۳-۶-۱ روش کتابخانه ­ای

اساسی ترین رکن هر پژوهشکده کتابخانه ‌می‌باشد و برای هیچ پژوهشگری اجتناب از آن میسر نیست. از این رو برای تعریف مسئله و بررسی سوابق تحقیق شده آن هر محققی ابتدا قبل از شروع و هنگامی که موضوع ویژه­ای را برای تحقیق انتخاب می­ کند ناگریز است به کتابخانه مراجعه نماید و با مطالعه کتاب­ها، مقاله­ها، طرح­ها و پژوهش­های انجام شده توسط دیگران در حوزه مورد علاقه اش اطلاعاتی را کسب نماید، تا موضوع تحقیق خود را بیشتر بشناسد، ابعاد آن را ببیند و هدف یا اهداف تحقیق خود را رساتر سازد. در این تحقیق جهت جمع ­آوری اطلاعات برای پی­ریزی مبانی کلی تحقیق همچون تعریف مفاهیم کلیدی، طرح ضرورت­ها، بیان کاربردها و تشریح اهمیت آن از مطالعات کتابخانه ­ای مانند مقالات فارسی و لاتین و کتب فارسی و لاتین در زمینه‌های اخلاق حرفه­ای حسابداری و سبک­های نوین رهبری مالی استفاده شده است، همچنین به منظور تکمیل اطلاعات مورد نیاز، از تحقیقات مشابه در این زمینه و منابع اینترنتی و سمینارها استفاده گردیده است.

۳-۶-۲ روش می‌دانی

ابزار مورد استفاده در این تحقیق در روش می‌دانی استفاده از پرسشنامه است. پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج و روشی مستقیم برای کسب داده ­های تحقیق است. پرسشنامه مجموعه ­ای از سئوال­هاست که پاسخ دهنده با ملاحظه آن­ها، پاسخ لازم را ارائه می­دهد. این پاسخ ،داده مورد نظر پژوهشگر را شامل می شود.پرسشنامه مورد استفاده در این تحقیق شامل ۲ بخش است:

الف) سوالات عمومی: در سوالات عمومی سعی شده است که اطلاعات کلی شامل نام مؤسسه‌ و سمت شغلی در رابطه با پاسخ دهندگان جمع‌ آوری گردد.

ب) سوالات مربوط به متغیرهای پژوهش: این بخش شامل ۲۴ سوال در پرسشنامه اول و ۲۹ سوال در پرسشنامه دوم است که در قالب یک پرسشنامه ارائه گردیده است. در طراحی این قسمت سعی گردیده است که سوالات پرسشنامه تا حد ممکن قابل فهم باشد. برای طراحی این بخش از طیف پنج گزینه ای لیکرت استفاده گردیده است که یکی از رایج­ترین مقیاس های اندازه ­گیری به شمار می­رود. شکل کلی و امتیاز بندی این طیف برای سوالات مثبت به صورت ذیل می‌باشد.

شکل کلی:

کاملا مخالفم

مخالفم

نه موافق، نه مخالف

موافقم

کاملا موافقم

امتیاز بندی:

۱

۲

۳

۴

۵

۳-۷ تعیین روایی و پایایی ابزار اندازه گیری

پس از تدوین طرح مقدمات پرسشنامه تلاش گردید ‌تا میزان روایی و پایایی پرسشنامه تعیین شود .در این تحقیق به منظور تعیین پایایی با توجه به کیفی بودن نوع تحقیق و نوع سوالات مطرح شده بهتر است اهمیت استراتژی­ های ممیزی پژوهشی مورد استفاده پژوهشگر در فرایند پژوهش مد نظر قرار گیرد طوری که روایی و پایایی به طور فعال حاصل شود. رعایت برخی اصول در فرایند پژوهش کیفی می ­تواند در تضمین دقت علمی این پژوهش­ها مؤثر باشد. استدلال آن است که استراتژیها برای تضمین دقت علمی باید در نفس فرایند پژوهش کیفی تزریق شوند. این استراتژیها عبارتند از حساسیت پژوهشگر، انسجام روش شناسی، نمونه گیری نظری و کفایت نمونه گیری تحلیل در گردآوری همزمان داده ها و اشباع تئوریک (دانایی فرد، ۱۳۸۷، ۲۳). اصول مورد اشاره توسط پژوهشگر رعایت گردید که در نتیجه منجر به تضمین روایی و پایایی پژوهش گردید.

روایی: روایی از واژه روا به معنای جایز و درست گرفته شده و روایی به معنای صحیح و درست بودن است. مقصود از روایی آن است که وسیله اندازه گیری، بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد. اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه‌گیری های نامناسب و ناکافی می‌تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش و ناروا سازد. اعتبار در اصل به صحت و درستی اندازه‌گیری محقق برمی‌گردد.

برای اینکه پرسشنامه تنظیم شده از روایی لازم برخوردار باشد و داده های مورد نظر را فراهم آورد در هنگام طراحی و تنظیم سؤالات هم از کارشناسان ذیربط کمک گرفته شد و هم نیز از تجربیات پژوهشگران قبلی که در خصوص موضوع پژوهش کار کرده‌اند، استفاده بعمل آمد. ‌بنابرین‏ پرسشنامه مورد استفاده در این تحقیق توسط محقق تدوین گردید و برای روایی محتوای پرسشنامه این پرسشنامه به هفت نفر از اساتید و افرادی که در این زمینه تخصص داشتند نشان داده شد و نظرات آن ها گرفته شد و بدین ترتیب برخی از سوالات حذف، ویرایش و یا اضافه شدند که در نهایت روایی آن از نظر افراد متخصص در موضوع مورد مطالعه و اساتید محترم راهنما و صاحب نظر مورد تأیید قرار گرفته است.

اما اعتبار این فرضیات از طریق پژوهش‌های مشاهده‌ای تأیید نشده است. برخی دیگر از پژوهشگران حسابداری اظهار ‌داشته‌اند که استفاده‌ کنندگان از گزارش‌های سود باید توجه داشته باشند که تنها در صورتی سود حسابداری قابل درک و استفاده است که نحوۀ اندازه‌گیری و قواعد عملیاتی مربوط به آن نیز روشن باشد (شباهنگ،۱۳۸۷).

سود حسابداری نقش عمده‌ای را در تعیین ارزش یک واحد تجاری ایفا می‌کند. لیکن باید توجه نمود که سود یک واحدتجاری حاصل عملیات آن در گذشته است و لذا شرایط و عوامل مؤثر در ایجاد سود آتی را می‌توان در وضعیت گذشته واحد تجاری بررسی نمود. بخش عمده‌ای از این عوامل در قالب اعداد و ارقام حسابداری در گزارش‌های حسابداری مالی منعکس می‌گردد و نشان دهنده آثار تصمیم‌های مدیریت بر سودهای آتی می‌باشند و لذا دارای قدرت پیش‌بینی هستند (بهرام‌فر،۱۳۸۷).

سود یکی از متغیرترین مفاهیم در دنیای پیچیده تجارت است که شاید روزی فرا نرسد که بتوان از سود تعریفی ارائه نمود که مورد قبول همگان واقع شود، در میان تعاریف گوناگونی که تاکنون برای سود مطرح گردیده، تعریف زیر یکی از جامع‌ترین آنان است :

«سود از تغییر در حقوق صاحبان سهام یا تغییر در خالص دارایی‌های یک واحد تجاری طی یک دوره مالی ناشی می‌گردد، به بیان دقیق‌تر، سود برآیند کلیه تغییرات در حقوق صاحبان سرمایه طی یک دوره مالی، به استثنای تغییرات ناشی از سرمایه‌گذاری توسط صاحبان و توزیع منابع بین آنان می‌باشد.» (بهرا‌م‌فر،۱۳۸۷).
سود خالص، مازاد درآمدهای تحقق یافته بر کلیه هزینه های واقع شده در یک دوره مالی معین است که به صورت معادله زیر نشان داده می‌شود:

هزینه ها – درآمدها = سود خالص

چنان‌چه مبلغ درآمدهای تحقق یافته بیشتر از هزینه های واقع شده باشد، نتیجه حاصله را سود خالص می‌نامند. منظور از درآمدهای تحقق یافته، هزینه های واقع شده و مقایسه بین آنان، کاربرد اصل تطابق هزینه ها با درآمدها و همچنین استفاده از روش تعهدی در حسابداری مالی می‌باشد(بهرام‌فر،۱۳۸۱).

سود یکی از مفاهیم حسابداری است که از اقتصاد گرفته شده است، اقتصاددانان سود را به عنوان مبلغی از ثروت واقعی یک واحد تجاری تعریف می‌کنند که واحد مذبور می‌تواند آن را طی یک دوره مصرف کند و وضعیت آن در پایان دوره، همان باشد که در ابتدای دوره بوده است. این تعریف ‌از سود(سود اقتصادی) دراندازه‌گیری سود حسابداری به کار نمی‌رود، زیرا سود اقتصادی مستلزم اندازه‌گیری ذهنی است و مبتنی بر برداشت عینی از ثروت واقعی نیست و در نتیجه نمی‌تواند از لحاظ مقاصد حسابداری دارای ویژگی قابلیت اتکای کافی باشد.

تجزیه و تحلیل دقیق از مفاهیم و اهداف سود ویژه، به روشنی بیان می‌کند که یک مفهوم واحد شاید به خوبی نتواند منظور خاصی را جوابگو باشد، نمی‌تواند برای کلیه اهداف کافی باشد ‌بنابرین‏، برای ارائه سود دو دیدگاه وجود دارد که عبارت است از:

۱- مفهوم واحد سود به نحوی که در برگیرنده اکثر اهداف باشد.

۲- چندین رقم سود خاص به وضوح مشخص گردد تا دو رقم بتواند منظور خاص را تأمین کند.

هر دو دیدگاه دارای مشکلات و معضلات مربوط به خود است، هدف اصلی گزارشگری سود تهیه اطلاعات مفید برای افراد نیازمند به گزارش‌های مالی است، اما برای درک بهتر، باید اهداف به طور مشخص بیان شود (قرنی،۱۳۸۹)

حساب سود واقعی یا صوری

سود شرکت‌های سهامی تحت کنترل نزدیک مدیران تجاری ، سرمایه‌گذاران و مقامات دولتی است. روند این سودها نقش معناداری در تخصیص منابع و سرمایه‌گذاری ملی، در سطح نیروی انسانی و در سیاست‌های اقتصاد ملی دارد. در نتیجه فرض ثبات ارزش پول، سود شرکت‌های سهامی به صورت صوری گزارش می‌گردد (شباهنگ،۱۳۸۷).

در اندازه‌گیری سود شرکت‌ها، تفاوتی بین سود و بازیافت هزینه ها وجود دارد. یک شرکت تجاری فقط موقعی سود تحصیل می‌کند که ارزش کالاهای فروش رفته و یا خدمات ارائه شده آن مازاد بر منابع مصروفه در فرایند کسب سود آن باشد.

در بند ۴۷ بیانیه شماره ۱ هیات استانداردهای حسابداری مالی بیان شده است که از سود می‌توان برای ارزیابی سودآوری، توان پرداخت سود سهام، پیش‌بینی سودهای آتی و ارزیابی ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت استفاده کرد. ‌بنابرین‏، سود حسابداری مهم‌ترین معیار سنتی ارزیابی عملکرد است اما این معیار دارای نقایصی است. سود حسابداری با بهره گرفتن از روش‌های مختلف برای ارزیابی موجودی کالا، مخارج تحقیق و توسعه، استهلاک و ذخایر قابل دستکاری است. همچنین، در محاسبه سود حسابداری، هزینه سرمایه منظور نمی‌شود. برای رفع این ایرادات، معیار جدیدی به نام ارزش افزوده اقتصادی توسط جول . ام استرن ^[۲] و جی . بنت ^[۳] . استیوارت در سال ۱۹۸۹ برای ارزیابی عملکرد معرفی شد(کردستانی،۱۳۸۶).

به طور وضوح، مطالعات تئوری نمایندگی بارها تحت طبقه‌بندی مدیریت سود قرار گرفته از این رو، مدبربت شرکت تلاش دارد تا سود را تحت تاثیر قرار دهد برای:

۱- ماکزیمم نمودن پاداش‌ها

۲- اجتناب از نقص شروط بدهی‌های اوراق قرضه که از پرداخت سود سهام جلوگیری می‌کند

۳- حداقل نمودن گزارش درآمد برای به حداقل رساندن دخالت دولت اگر مؤسسه‌ قابلیت سیاسی بالائی داشته باشد .

تعریف پیش‌بینی

در فرهنگ لغت دو اصطلاح^[۴] وجود دارد که به معنای پیش‌بینی یا پیشگوئی است. این دو اصطلاح گاه به معنای مشابه گاه با دو معنی متفاوت به کار می‌رود. در فرهنگ وبستر، به معنای برآورد کردن یا محاسبه چیزی از قبل^[۵] و یا به معنای دانستن چیزی از قبل تعریف شده است(محمدی،۱۳۸۸).

در فرهنگ آریانپور، Forecasting به معنای حدس زدن وقایع آینده از علل و اسباب و قرائن موجود وPrediction به معنای پیش‌گوئی، گفتن حوادث قبل از وقوع آن‌ ها تعریف شده است. با این حال برای هر دو اصطلاح از جایگزین فارسی پیش‌بینی و پیش‌گوئی استفاده شده است. برخی برای دو اصطلاح مذکور معنی یکسانی قائل نیستند برای مثال Forecasting را به معنای فرایند برآورد رویدادهای آتی با بهره گرفتن از داده های قبلی وPrediction را به معنای فرایند برآورد رویدادهای آتی بر مبنای ملاحظات ذهنی به جای داده های قبلی تعریف می‌کنند. با این تعریفPrediction زمانی انجام می‌شود که داده های تاریخی دردست نیست و بر مبنای قضاوت تصمیم‌گیرنده ‌و تجارب شخصی انجام می‌شود .

در علوم بازرگانی به مفهوم عام، این دو اصطلاح بجای یکدیگر به کار می‌رود. و به معنای پیش‌بینی اقتصادی یعنی محاسبات عینی به علاوه قضاوت‌های شخصی می‌باشد. برای ایجاد درک متقابل از فرایند پیش‌بینی لازم است به اهمیت هدف و صورت‌بندی پیش‌بینی به اختصار اشاره شود (محمدی،۱۳۸۸).

تعریف مسأله پیش‌بینی

برای تعریف مسأله پیش‌بینی، باید ازمسأله تصمیم شروع کرد. اطلاعاتی که از فرایند پیش‌بینی حاصل می‌شود برای بهبود بخشیدن به فرایند تصمیم‌گیری مورد استفاده قرار می‌گیرد. ‌بنابرین‏ ماهیت تصمیماتی که اتخاذ می‌شود بسیاری از ویژگی‌های مورد انتظار سیستم پیش‌بینی را تعیین خواهد کرد. بررسی مسأله تصمیم باید کمک کند تا سؤالات زیر پاسخ داده شود :

چه چیزی پیش‌بینی می‌شود؟ عناصر زمانی پیش‌بینی چیست ؟ پیش‌بینی چگونه انجام می‌شود ؟ چه دقتی مورد نیاز است؟

۳-۶-۲-۲-داوری اختلافات اجاره نامه

۳-۶-۲-۲-۱-الزامات ساختاری

هنگامی که طرفین ‌در مورد انتخاب‌های داوری برای دادرسی مورد نظر خودشان تصمیم گرفتند، لازم است پیش نویسی برای بخش‌های قرارداد تنظیم کنیم تا تمام تحریفات گزینه دارسی را حذف نماید. برای اجرای این هدف اجاره نامه نفتی و گازی باید شامل بند داوری گسترده پیش از اختلاف باشد. در تلاشی برای تدوین یک بند داوری امکان پذیر پیش از به وجود آمدن اختلاف ، نویسنده موارد زیر را انتخاب ‌کرده‌است:

طرفین این اجاره نامه نفتی و گازی بر سر داوری برای تمام اختلافات بین‌شان که در خارج، یا به هر طریقی مرتبط با موارد زیر توافق کردند:

1. 1. مفاد یا عبارات مفهومی اجاره نامه نفت و گاز

1. 1. رابطه اجاره‌نامه منتج شده، یا

1. هر توافق ادغامی ، توافق تعیین واحد، دستور بخشی، یا عناوین دیگر، توسعه، یا اسناد بازاریابی مرتبط با بندهای اجاره‌نامه یا روابط اجاره‌نامه.

این موارد، با مواردی که در بخش‌های گذشته درباره آن‌ ها بحث شد پیوند خورده است، باید از انحرافات غیر ضروری در دادگاه اجتناب شود و یک مسئله توسط قواعد و الزامات برای داوری احاطه شده باشد.

۳-۶-۲-۲-۲-شناخت اختلاف

مقررات نمونه در کشورهای مختلف خواست طرف را برای آغاز فرایند داوری برای بررسی دقیق تمام جنبه‌های اختلاف بین آن ها و ارزیابی دقیق اساس حقیقی و حقوقی ادعاهای آن‌ ها مجبور می‌کند. برای آغاز کردن رویه داوری طرف شاکی باید “مقررات داوری” را که شامل موارد زیر می‌شود را فراهم آورد:

الف-توصیفی از اختلاف که نیاز به رسیدگی با داوری دارد

ب-بیانیه‌ای که نشان دهد که چرا این مسئله تحت بند داوری اجاره‌نامه موضوع داوری قرار گرفته است.

ج-بیانیه‌ای برای وقایع مرتبط لازم برای حل و فصل اختلاف

د-بیانیه‌ای ‌در مورد قانون مربوطه برای حل و فصل اختلاف

ه-بیانیه‌ی پیگیری کمک توسط یک طرف (اگر به دنبال مقداری پول هستند، به مقدار مشخصی گفته می‌شود که علت و جزئیات محاسبات را شامل می‌شود) ؛ و

و-ضمیمه‌ ای که شامل نسخه هایی از اسناد مربوطه، موارد ، قوانین ، و سایر مفاد مربوط به تصمیم درباره اختلاف می‌شود.

این مورد بیشتر از یک دفاع قیاسی در برابر یک شکایت است. در عوض ، سند شبیه حرکتی برای حکم خلاصه با یک توضیح مختصر حمایتی خواهد شد. پاسخ مقررات داوری ارائه شده توسط یک طرف پاسخگوی قانون با سطح مشابهی از جزئیات می‌باشد .

برای اطمینان از آمادگی کامل موارد مربوط به طرفین در این مرحله از رویه ، مقررات اینگونه می‌باشد، هنگامی که داور عقیده داشته باشد که مسئله برای بررسی آماده می‌باشد، برای تصمیم گیری انحصاری ‌در مورد اختلاف از طریق اطلاعاتی که در مقررات داوری و پاسخ مقررات داوری وجود دارد طرفین داور را در اختیار می‌گیرند. هدف از مجبور کردن طرفین به فکر کردن و تجمیع مشکلات خود در مراحل اولیه اختلاف این است که برای آن‌ ها اطلاعاتی فراهم شود که به طور مؤثر در مذاکره ساختار یافته و فازهای میانجی‌گری فرایند داوری که با آن‌ ها درگیر می‌باشند به آن‌ ها نیاز خواهند داشت . همواره این اطمینان وجود دارد که میانجی‌گر اطلاعات با کیفیتی ‌در مورد وقایعی که طرفین قادر به مذاکره بر سر راه حل آن‌ ها نیستند دارد. آماده سازی پیش از موعد همچنین داور را قادر به حل کردن اختلاف در زودترین مرحله ممکن می‌سازد. (کتابچه میانجیگری، ۲۰۰۳ :۴۸)

داور کلیدی برای حصول اطمینان از ارائه روش کار به صورت هموار می‌باشد . داور آگاه به موضوع و اموزش دیده درباره قانون ، باید قادر باشد به آسانی تعیین کند که چه وقت آن ها اطلاعات مورد نیاز برای حل عادلانه اختلاف را در دسترس خواهند داشت. در بسیاری از موارد، مشکلات قابل شناسایی مشکلات مربوط به قانون می‌باشند، داور باید قادر باشد تصمیمی را با تکیه بر مقررات ، پاسخ و پژوهش مستقل قانونی خودشان ارائه دهد ، شاید مهم‌تر از آن، شامل فرایند کشف با داور بجای طرفین شوند. پس از ملاحظات و پاسخ اولیه ، حتی فرایند دادخواهی نیز تحت کنترل داور در می‌آیند. به عنوان مثال ، یک طرف ممکن است معادل یک دعوای متقابل را در پاسخ خود به وجود آورد . اگر داور اعتقاد داشته باشد که این موضوع به داشتن پاسخی به دعوای متقابل کمک می‌کند، او می‌تواند مشکلات خاصی را که او می‌خواهد طرف پاسخگو بیان کند را به وجود می‌آورد.

۳-۷-مدیریت فرایند حل اختلاف

مدیریت اختلاف، عبارت است از کنترل اختلاف به شیوه های مختلف، از جمله میانجی گری، مذاکره و اجتناب. ساختار اجتماعی اختلاف، نوع شیوه مدیریت اختلاف را تعیین می‌کند. اصولاً رهیافت مدیریت اختلاف هنگامی اتخاذ می شود که حل و فصل کامل اختلاف، غیرممکن به نظر می‌رسد، اما می توان از حادتر شدن اختلاف جلوگیری نمود. در اختلافات پیچیده و لاینحل با کاربرد این شیوه می‌توان اوضاع را به نحو سازنده ای مدیریت نمود تا بعداً بتوان راه حلی یافت. هدف مدیریت اختلاف، دخالت سازنده، به نحوی است که اختلاف موجود منافع بیشتر و مضرات کمتری را متوجّه طرفین اختلاف نماید. مهمترین تحقیق های علمی ‌در مورد مدیریت اختلاف یا کنترل اجتماعی توسط دونالد بلک صورت گرفته است. وی شکل های ابتدایی مدیریت اختلاف را گروه بندی نمود و از راهبرد جامعه شناسی محض برای توضیح جنبه‌های مختلف این اشکال بهره برد. آلن هرویتز،^[۴۲] جیمز تاکر،^[۴۳] مارک کانی،^[۴۴] بائوم گارتنر،^[۴۵] دلاروش،^[۴۶] ماریان بورگ،^[۴۷] الیز ‌گو دارد،^[۴۸] اسکات فیلیپس^[۴۹] و برادلی کمپل^[۵۰] نیز به پرورش و شکوفایی تئوری مدیریت اختلاف کمک های شایانی نمود. .(سوناراجا، ۱۹۹۰ :۲۳۹)

اما حل اختلاف عبارت است از فرایند حل یک اختلاف با تامین نیازمندی ها و منافع طرف های درگیر به نحو مرضی الطرفین. هدف حل اختلاف پایان دادن به اختلاف پیش از آغاز درگیری است. حل اختلاف از منظر دیگر عبارت است از انجام اقدامات یا کاربرد شیوه های برای حل اختلاف. جهت حل اختلاف. جهت حل اختلاف شیوه های مختلفی وجود دارد، از جمله مذاکره، تهدید و به کار گیری زور و دخالت طرف ثابث. اختلاف در صورتی که از نوع dispute باشد به سادگی قابل حل است، اما برای حل اختلافات از نوع conflict میانجی گران یا مذاکره کنندگان باید ریشه ها و منافع ورای مواضع طرف های اختلاف را شناسایی نمایند و راه حل باثباتی را پیدا کنند. دشواری حل اختلافات پیچیده را می توان در مدل کوه یخی اختلاف که اندیشمندان این حوزه بدان پرداخته‌اند بررسی نمود.