هدف از انجام تحقیق این پایان نامه ، شناسایی علل وعوامل مؤثر بر ارتکاب سرقت در استان قم و همچنین ارائه راهکارهای مؤثر پیشگیرانه از آن می‌باشد. انتظار می رود نتایج حاصل از این پایان نامه مورد استفاده اداره آگاهی استان قم و همچنین دادسرای عمومی وانقلاب قم که وظیفه تعقیب و تحقیق متهمین را به عهده دارد قرار گیرد و همچنین سطح آگاهی های شهروندان قمی را بالا برده تا بتوانند با انجام یک سری اقدام نقش بسزایی در پایین آمدن این جرم در قم گردند.

ح: روش تحقیق

روش تحقیق به صورت توصیفی و پیمایشی است ، بدین صورت که با مطالعه کتابها ، مقالات و تحقیقات مختلف ، استفاده از سایت های اینترنتی مطالب جمع‌ آوری شده . همچنین پرسشنامه بر اساس مدل لیکرت تنظیم شده و از نرم افزار spss در تحلیل داده های آماری استفاده شده است .

ط: مشکلات و موانع تحقیق

1. 1. مهمترین مشکل ، در زمینه کسب اطلاعات صحیح از مرتکبین سرقت از طریق پرسشنامه بخاطر احتیاط یا ترس آن ها از عواقب پاسخ ها یشان و تاثیر در روند دادرسی پرونده خود بوده که بایستی قبل از هر گونه پرسش، تک به تک افراد هدف را متقاعد می‌کردیم که ‌پاسخ‌گویی‌ درست به سوالات هیچ تاثیری بر پرونده وی ندارد و صرفا این کار یک تحقیق علمی می‌باشد.

1. 1. دسترسی به مرتکبین سرقت صرفا در وقت اداری میسر بود و با توجه به اینکه بنده مستخدم دولت می باشم و بایستی بین انجام امور محوله اداری و تکمیل پرسشنامه برنامه ریزی دقیقی انجام می دادم و به همین خاطر زمان چندین ماهه جهت تکمیل پرسشنامه صرف گردید.

1. با توجه به ماهیت پیمایشی و توصیفی موضوع پژوهش مستلزم صرف دقت و زمان بیشتری بود.

ی: ساماندهی تحقیق

پایان نامه در چهار فصل تدوین شده است . از آنجایی که بحث و بررسی راجع به هر موضوعی نیازمند شناخت و مفاهیم و موضوعات مرتبط با آن است ، از این رو سعی کرده ایم در فصل اول با عنوان کلیات ، در سه مبحث و در مبحث اول در قالب دو گفتار به تعریف مفاهیم لغوی و اصطلاحی واژگان و پیشینه تاریخی آن بپردازیم . در مبحث دوم در قالب چهار گفتار سرقت از نگاه تاریخ و تاریخچه تعریف جرم سرقت در قوانین ایران وانواع سرقت و طبقه بندی سارقین بیان شده است . در مبحث سوم به رابطه سرقت با دیگر جرائم پرداخته شده است .

با توجه به اینکه هر جرمی معلول یکسری علل و عوامل می‌باشد و برای مقابله با آن تنها نمی توان با معلول مبارزه کرد بلکه باید ریشه‌های آن را شناخت در فصل دوم سعی شده است به علل و عوامل ارتکاب سرقت که در چهار مبحث ، مبحث علل وقوع سرقت بر اساس نوع آن در قالب شش گفتار ، مبحث دوم علل اجتماعی و اقتصادی سرقت در قالب دو گفتار ، مبحث سوم علل و انگیزه های روانی – عاطفی سرقت در قالب شش گفتار ، مبحث چهارم علل علل و عوامل خانوادگی سرقت در قالب چهار گفتار بپردازیم. در فصل سوم به ارزیابی می‌دانی علل و عوامل ارتکاب سرقت در دو مبحث پرداخته ایم که مبحث اول بیان روش تحقیق در شش گفتار توضیح داده شده است و در مبحث دوم در قالب جداول و نمودارها داده های آماری ارائه گردیده است .

پس از شناسایی علل باید راهکارهای پیشگیرانه ی متناسب ارائه گردد ، ‌بنابرین‏ فصل چهارم با عنوان راهکارهای علمی و عملی پیشگیری از سرقت در استان قم در قالب پنج مبحث تنظیم شده است که مبحث اول راه های مبارزه با سرقت و در مبحث دوم مثلث ، سرقت و نقش آن در پیشگیری از وقوع سرقت و مبحث سوم تدابیر پیشگیرانه در قبال سارقین ، مبحث چهارم اثر مهاجرت در جرایم و در مبحث پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات مطرح شده است .

فصـل اول : کلیـات

با توجه به اینکه موضوع تحقیق پیش رو بررسی علل و عوامل جرم سرقت می‌باشد قبل از اینکه علت شناسی جنایی و یافته های می‌دانی ارائه گردد، لازم است جرم سرقت به اجمال مورد بررسی قرارگیرد ، بدین منظور در این فصل سعی شده سرقت از دیدگاه فقها ، جرم شناسان و جامعه شناسان بیان شود ، همچنین تاریخچه سرقت و علل و عوامل بروز این بزه در ادوار مختلف در ایران قبل از اسلام و بعد از اسلام بررسی گردد.

مبحث اول :مفاهیم

گفتار اول : معانی لغوی

الف: علل

علل جمع علت ،(به کسر ع فتح ل) است علت در لغت نامه های ادبی دارای معانی متعددی است از جمله معانی در لغت نامه های ادبی برای این واژه به کار برده شده عبارت است از آنچه بدان بهانه شود ، عذر و بهانه ، جهت و سبب ^[۱]. همچنین علت به معانی مرض ، ناخوشی و رنج به کار رفته است^[۲] . مرض در فلسفه به معنی سبب است و علت دارای انواعی است که در لغت نامه های فلسفی بر حسب نوع آن معانی متعددی دارد.

ب: عوامل

عوامل. (. [ عوامل .{ع م } (ع ص ، ا ) ج عامل (منتهی الارب ) (ناظم الاطبا) (از تاج العروس) رجوع شود به عامل شود. کارگران ، دست اندرکاران ، کارداران .

در تداول امروزین ،سببها و باعث ها: یکی از عوامل حادثه فلان شخص بود

ج: سرقت

(س ق (مص م.) دزدی ، دزدی کردن .سرقت به معنای ربودن و دزدیدن مال است . سرقت از نظر لغت کلمه‌ای است عربی از ماده «سرق» به فتح یا کسر «اِ» به معنای دزدیدن و مصدر آن «سرقه» است و «سارق» به معنای دزد و مؤنث آن «سارقه» می‌باشد که استراق سمع نیز به معنای دزدانه گوش دادن از همین ماده گرفته شده است^[۳] (استرق منه الشیء : سرقه و السمع : استمع مستخفیاً» .

د: پیشگیری

واژه پیشگیری در اکثر کتاب‌های لغت در معنای جلوگیری ، دفع، منع سرایت مرض از پیش، صیانت، تقدم به حفظ به کار رفته است. استفاده از واژه پیشگیری در معانی هر نوع اقدام که طبیب یا مامور بهداری برای جلوگیری از بروز مرض انجام بدهد متداول است. این واژه در لغت نامه ی علوم اجتماعی به معنای جلوگیری از وقوع وقایع سخت، یا هر آسیب اجتماعی با اقدامات پیشین است.

پیشگیری در معنای متداول عبارت است از پیش دستی کردن ، پیشی گرفتن و به جلوی چیزی شتافتن ، همچنین آگاه کردن ، خبر و هشدار چیزی را دادن است.

گفتار دوم: معانی اصطلاحی :

الف-علل

همان گونه که پیش تر بیان کردیم علل جمع علت است ، فلاسفه علت را در دو مفهوم عام و خاص به کار می‌برند . علت به مفهوم عام عبارت است از موجودی که تحقق موجود دیگری بر آن متوقف است هر چند برای تحقق آن کافی نباشد و در مفهوم خاص به معانی موجودی است که برای تحقق موجود دیگر کفایت می‌کند ؛به عبارت دیگر اصطلاح عام علت عبارت است از موجودی که تحقق یافتن موجود دیگر بدون آن محال است و اصطلاح خاص آن عبارت است از موجودی که با وجود آن تحقق موجود دیگر ضرورت می‌یابد.^[۴]

در اصطلاح فلسفی علت عبارت است از چیزی که چیز دیگر بر آن متوقف باشد و از وجود آن وجود امر دیگری لازم آید و از عدم آن عدم امر دیگر لازم شود یعنی هرگاه میان دو امر وابستگی وجود داشته باشد آن را که محتاج الیه است علت نامند و دیگری را که محتاج است معلول گویند و بر اثر عدم علت ، معلول ممتنع می شود . ولی بر اثر وجود علت وجود معلول واجب نمی شود و از رفع معلول و عدم آن ، عدم علت کشف می‌گردد.^[۵]

۵-۲-بی مبالاتی؛

همان طور که در باب بی احتیاطی امد تنها تعریف قانونی برای این عناوین تبصره ی ماده ۸ قانون اخلال گران در صنعت نفت است ،در قانون مذبور ازبی مبالاتی به عنوان فعل یاد شده است یعنی انجام کاری که مورد نهی مقنن است در حالی که در دکترین حقوق ‌دانان معتبر بی مبالاتی عمدتاً به ترک فعل تعبیر می شود به طور مثال راننده اتوبوسی که در حین حرکت درب اتوبوس را نمی بندد و در اثر این خطا مسافری به بیرون پرت می شود مرتکب بی مبالاتی منجر به صدمه بدنی شده است و حسب میزان نتیجه باید جوابگو باشد.

۵-۳-عدم مهارت؛

آدمی در اثر ممارست وتمرین یک حرفه یا کار به فنون و ریزه کاری هایی دست پیدا می‌کند در وهله اول واقف به آن نبوده است ،فرضا یک رانند ه ی تازه کار که دارای تصدیق رانندگی هم هست قطعا دارای تجاربی که یک راننده کهنه کار از سالها رانندگی به دست اورده است نمی باشد. در قانون اخلال گران در صنعت نفت از عدم مهارت ،به عنوان یک ترک فعل یاد ‌کرده‌است که بنا به توضیحی که در ذیل عنوان بی احتیاطی امد ،به لحاظ اشتراک معنایی همه عناوین و تفاوت در الفاظ، محلی از اعراب حقوقی ندارد.

۵-۴-عدم رعایت نظامات دولتی؛

با توجه ‌به این که در عرصه صنعت پیشرفت های شگرفی در جوامع به وجود امده است که در نتیجه آن دستگاه های مختلف با کارایی های متفاوت مورد استفاده انسان قرار گرفته است وبه جهت رعایت نظم وراندمان بهتر وحفظ سرمایه انسانی،دستوراتی به اشکال آیین نامه یا بخش نامه از سوی مدیریت مجموعه صادر می‌گردد که همه ی افراد دخیل با آن موضوع در حد وظایف خود مکلف به اجرای آن هستند.حال چنانچه فردی از این دستورات سر پیچی کند وموجب خسارت جانی شود طبق قانون مجازات اسلامی مکلف به جبران خسارت است.به طور مثال کار فرمایی که نظارت وتعلیمات لازمه را به کارگر ساده خود ارائه نمی دهد وبر اثر فعل غلط کارگر، خود یا دیگری دچار صدمه می‌شوند،قطعا مسئولیت کیفری کارفرما مفروض است.^[۱۱]

با توجه ‌به این که بحث به درازا نکشد ازین مبحث خارج شده تا تعادل در بیان مطالب رعایت شود.

بند دوم،قتل؛

۱-،مفهوم شناسی از منظر فقه اسلامی؛

همان طور که در ذیل مبحث قصد ذکر شد ،کتاب تحریرالروضه فی شرح المعه مرحوم شهید ثانی که خود شرحیست بر الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه ان مرحوم از کتب مرجع ومنبع در حوزه ‌و دانشگاه محسوب می شود که تعریف ان از قتل در زمره برترین تعریف های شرعی است،جهت حلاجی مطلب مجددا ان تعریف را ذکر می‌کنیم؛«ازهاقُ النفس المعصومه المکائفئه عمداًعدواناً»بدین معنا که«خارج کردن جان بی گناه،عمدا وبه ناحق،که با جان جنایتکار برابر است».در مکتب اسلام که اولین و والاترین منبع احکام شرعی قران کریم است،در آیات بسیاری به طور صریح به حفظ خون آدمی سفارش شده است تا آنجا که قصاص نفس را مجازاتی برای فعل جانی در نظر گرفته تا هم عدالت برقرار شود وهم بازدارندگی . از جمله ان ایات می توان ‌به این چند ایه شریف اشاره کرد۱-«مِن اجل ِ ذالکَ کتبنا علی بنی اسرائیلَ انّهُ مَن قتلَ نفساً بغیرِ نفسٍ او فسادٍ فی الارضِ فکانما قتلَ النّاسَ جمیعاٌ»^[۱۲].

ترجمه:به همین جهت بر بنی اسرائیل مقرر داشتیم که هر کس انسانی را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روی زمین بکشد چنان است که گویی همه ی انسان ها را کشته است.

۲-«مَن یقتل مومناً متعمداً فجزاءُ هُ جهنمُ خالداً فیها غضبَ الله ُعلیه ولعنهُ و اعدَّ له ُعذاباً عظیماً»^[۱۳]

ترجمه:هر کس فرد با ایمانی را از روی عمد به قتل برساندمجازات او دوزخ است که جاودانه در ان می ماند وخداوند بر او غضب می‌کند واز رحمتش او را دور می‌سازد ‌و عذاب بزرگی برای او اماده ساخته است.

۳-«ولا تقتلوا النَّفسَ الَّتی حرَّمَ اللهُ الاّ بِالحقِّ»^[۱۴].

ترجمه:هرگز نفسی را که خداوند قتلش را حرام کرده نکشید مگر انکه به حق مستحق قتل باشد.

دو ایه شریفه صدر الذکر به طور مطلق قتل را حرام دانسته وبر عقوبت شرعی آن تذکر داده‌اند وآیه اخیر تنها آیه ای است که این اطلاق را با قید به نا حق محدود می‌سازد ‌به این معنی که قصاص و مجازات برای قتلی است که مقتول آن محقون الدم(دارای خون مورد احترام و در پناه قانون)باشد و این همان قتلی است که موجب قصاص می شود.

«ولکم فیِ القصاصِ حیاهٌ یا اولِی الباب لعلَّکم تتَّقون»^[۱۵]

ترجمه:ای خرد مندان برای شما درحکم قصاص حیات است،باشد که تقوا پیشه کنید.

در تعریف قتل عمدی بین فقهای شیعه اندک اختلافی مشهود است که به طور نمونه می توان به نظر مرحوم محقق حلی(ره)در شرائع الاسلام ‌در مورد قتل عمد اشاره کرد که اشعار می‌دارد«ویتحقق العمد؛بقصد البالغ العاقل الی القتل بما یقتل غالبا»^۱.آن مرحوم همانند شهید اول در لمعه ‌و محقق خویی(ره) بلوغ وعقل را در جانی شرط می دانند وتوام با ان قصد قتل را با فعل نوعا کشنده شرط می دانند.بر خلاف شهید ثانی که در کتاب تحریر خود قتل در اثر فعل به ندرت کشنده را به شرط وجود قصد قتل،عمد می داندو علت آن را هم عموم ادله راجع به عمد می‌داند واز نظر ما هم این نظر به صواب نزدیک تر است ومقنن ایرانی در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ و۱۳۹۲از این نظر تأسی جسته است.

سوال مهمی که در مقابل این تعریف فقها قرار می‌گیرد این است که اگر قصد قتل از شرایط ضروری تحقق قتل عمد است پس چگونه است که در قتل های با فعل نوعا کشنده نیاز به وجود قصل قتل نیست. شاید بتوان ‌به این سوال این گونه پاسخ داد که در این گونه موارد به طور الزام آوری قصد قتل وجود دارد چرا که اگر فرد در ارتکاب فعل قاصد باشد وبر ان هم اگاه به طور طبیعی در وی هم قصد قتل وجود دارد واین دفاع مرتکب که می خواستم به سر او شلیک کنم ولی نمی خواستم بمیرد شنیدنی نیست والبته به نظر ما بیان مقنن در بند ب ماده ی ۲۰۶ ق.م.ا ۱۳۷۰درست نیست چرا که در این گونه قتل ها هم حتما قصد قتل هست ولی با توجه به اماره و فرض قانونی وجود قصد در مرتکب نیازی به اثبات آن نیست و بهتر بود می گفت «مواردی که قاتل عمدا کاری را انجام می‌دهد که نوعا کشنده باشد ‌و نیازی به احراز قصد نتیجه وی نیست.»البته این فرض قانونی وحی منزل نیست وامکان اثبات خلاف آن به ندرت وبه سختی وجود دارد.بی لطف نیست که در این بخش بیان شود بین قتل عمد و قتل مستوجب قصاص فرق وتباین وجود دارد چرا که قتل عمد شامل قتل حیوان وانسان می شود وبه نوعی مطلق است ‌و اشاره ی خاصی به مصداق ندارد ولیکن قتل مستوجب قصاص به انسان اشاره داشته وبرای مرتکب و مقتول هم شرایط خاصی قایل است.

باذکر این مطالب واین که در مباحث قبلی به تفصیل ‌در مورد عمد سخن به زبان امد در تجزیه تعریف شهید ثانی از قتل بیشتر به کلمات معصوم و مکافئه توجه می شود.

‌بنابرین‏ دو بعد کانون توجه یا جهت­گیری مدیریت و میزان کنترل به عنوان نقاط مرجع استراتژیک استراتژی­ های ورود به بازارهای خارجی معرفی می­شوند.

۲-۲-۳-۲ کانون توجه یا جهت­گیری مدیریت

تصمیم ­گیری درباره تولید در داخل یا خارج، مبتنی بر جهت­گیری مدیریت ‌می‌باشد. همچنین این جهت­گیری­های مدیریت نشان­دهنده میزان مشارکت یا درگیری مدیریت در عملیات بازاریابی بین ­الملل نیز می­ شود. میزان درگیری مدیریت در فعالیت­های بین ­المللی خود بستگی به جذابیت مکان، تفاوت زبانی و (عدم قطعیت) ریسک مورد نظر دارد. هر انداره از سمت استراتژی­ های تولید در داخل به سمت استراتژی­ های تولید در خارج حرکت می­کنیم، میزان مشارکت یا درگیری در فعالیت­های بازایابی بین ­المللی بیشتر می­ شود(گل علیزاده، ۱۳۹۰).

۲-۲-۳-۳ تمایل به کنترل روی عملیات بین ­المللی

میزان کنترل شرکت در اثرگذاری بر سیستم­ها، روش­ها و تصمیمات می ­تواند کم یا زیاد باشد. در ادبیات بین ­المللی شدن، کنترل، قدرتی است که شرکت بر سیستم­ها، روش­ها و تصمیمات واحد تجاری خارجی اعمال می­ کند. شرکت­ها بین دو نوع کنترل یکی را انتخاب ‌می‌کنند، روش­های کنترل کامل که نیازمند صرف منابع زیاد و ریسک تجاری بالا است و در عوض بیشترین سهم از بازده سرمایه ­گذاری را در اختیار سرمایه­ گذار قرار می­دهد؛ و روش­های کنترل مشترک که نیازمند صرف منابع و ریسک کمتر است(پرسون،۲۰۰۸ ). تصمیمات مربوط به کنترل کامل یا کم(انعطاف­پذیر) بر عملیات بین ­المللی بر اساس عدم قطعیت، تجربه بین ­المللی، اندازه شرکت مادر، دانش فنی، مهارت بازاریابی، مرتبط بودن، میزان سرمایه ­گذاری کل، شدت رقابت صنعت، ماهیت فعالیت و شدت رقابت صنعت ‌می‌باشد(گلعلیزاده، ۱۳۹۰).

۲-۲-۳-۴ انواع استراتژی رقابتی

در تقسیم ­بندی استراتژی­ های رقابتی از ۱۳ نوع استراتژی اصلی و ۳ نوع استراتژی ژنریک نام برده شده است (دیوید^[۳۰]، ۱۳۷۹)

این استراتژی­ها عبارت اند از:

الف: استراتژی­ های یکپارچگی

در استراتژی­ های یکپارچگی عمودی شرکت­ها می­کوشند توزیع کنندگان، عرضه­کنندگان مواد اولیه و یا شرکت­های رقیب را تحت کنترل درآورند. این استراتژی­ها شامل: استراتژی عمودی رو به بالا، یکپارچگی عمودی رو به پایین و یکپارچگی افقی است(دیوید، ۱۳۷۹).

ب: استراتژی­ های تمرکز

گاهی رسوخ در بازار توسعه بازار و توسعه محصول را استراتژی­ های تمرکز می­نامند. زیرا آن ها به تلاش­ های متمرکز و فشرده­ای نیاز دارند تا شرکت بتواند بدان وسیله محصولات خود را از نظر رقابتی بهبود ببخشد(دیوید، ۱۳۷۹).

پ: استراتژی­ های تنوع

شرکت­ها به سه روش عمده استراتژی­ های خود را متنوع می‌کنند. آن سه روش عبارت­اند از: تنوع همگون، تنوع ناهمگون و تنوع افقی(دیوید، ۱۳۷۹).

ت: استراتژی­ های تدافعی

این استراتژی­ها عبارت انداز: مشارکت، کاهش، واگذاری و انحلال(دیوید، ۱۳۷۹).

مایکل پورتر اولین کسی بود که به طور خاص به مفهوم استراتژی رقابتی پرداخت. او در سال ۱۹۸۰ کتاب استراتژی رقابتی خود را به وسیله انتشارات فریپرس به بازار عرضه کرد. از دیدگاه پورتر برای غلبه بر حریفان قدرتمند در بازار رقابت، باید به سلاحی مجهز شد که احتمال شکست را به حداقل برساند. شاید گفتن چنین سخنی به زبان ساده باشد، اما در عمل بسیار سخت است. از دیدگاه پورتر، استراتژی رقابتی، به سازمان این امکان را می­دهد که از سه زاویه متفاوت از مزیت­های رقابتی خود بهره گیرد. این زوایا عبارت­اند: از رهبری هزینه­ ها، متمایز ساختن محصولات یا خدمات و تمرکز بر محصول یا خدمتی خاص. این سه دیدگاه استراتژی­ های عمومی پورتر هستند. استراتژی­هایی را که پورتر ارائه می­ کند نیاز به ساختارهای سازمانی متفاوت، رویه ­های کنترل و سیستم­های انگیزشی دارد. شرکت­های بزرگتر که به منابع بیشتری دسترسی دارند از نظر رهبری در هزینه­ ها به رقابت می­پردازند یا در صدد بر می­آیند محصولات و خدمات ویژه و متمایز از شرکت­های رقیب عرضه نمایند، در حالی که اغلب شرکت­های کوچک­تر توجه خود را معطوف به محصولات و خدمات خاص ‌می‌کنند. پورتر بر این نکته تأکید دارد که به هنگام به کارگیری این استراتژی­ها برای ارزیابی(مشارکت در فرصت­ها) به وسیله شرکت­ها و و احد های تجاری موجود و بالقوه از شیوه مبتنی بر تجزیه و تحلیل هزینه و منفعت استفاده شود. مشارکت در فرصت­ها و منابع چنین امکانی را به وجود ‌می‌آورد که با بهره گرفتن از مزیت­های رقابتی هزینه­ ها را کاهش داد یا محصولات و خدماتی متفاوت و متمایز تولید و عرضه کرد. پورتر علاوه بر تشویق و ترغیب به مشارکت در فرصت­ها بر این نکته تأکید می­ کند که شرکت­ها برای بهره­مندشدن از مزیت­های رقابتی می ­توانند تخصص­ها و مهارت ­ها را بین واحدهای تجاری مستقل(به شیوه­ای اثربخش) مبادله نمایند. با توجه به عواملی مانند نوع صنعت، اندازه و بزرگی شرکت و ماهیت رقابت ‌می‌توان با بهره گرفتن از استراتژی­ های گوناگون(از نظر رهبری در هزینه­ ها، متمایز ساختن محصول یا معطوف کردن تمام توجه به گروه ­های کوچکی از مصرف­ کنندگان) به مزایای خاصی دست یافت. استراتژی تمایز اولین استراتژی ژنریک آن است که شرکت محصولات و خدمات متمایز ارائه دهد. این اقدام باعث ایجاد موقعیتی می­ شود که در کل صنعت منحصر به فرد است. مقصود از این استراتژی این است که محصولات یا خدماتی که در صنعت مورد نظر به عنوان محصول و یا خدمتی منحصر به فرد تلقی می­ شود به مشتریانی عرضه شود که نسبت به قیمت حساسیت چندانی نشان نمی­دهند(پورتر^[۳۱]، ۱۳۸۷). راه­های ایجاد تمایز ممکن است به صورت­های گوناگون باشد:

– طرح یا تصویر علامت تجاری

– خصوصیات و ویژگی­های ظاهری

– خدمات مشتری

– شبکه­ های توزیع و فروش

– ابزارهای تمایز رقابتی

هر شرکتی باید راه­های خاصی را که از طریق آن ها کالای خود را از دیگر کالاها متمایز ساخته و برای آن مزیت رقابتی فراهم می­ کند، مورد شناسایی قرار دهد. شمار فرصت­های تمایز بنا بر نوع صنعت فرق می­ کند. گروه مشاوران بوستن چهار نوع صنعت را از یکدیگر تمییز داده است. مبنای این تشخیص، مزایای رقابتی موجود و اندازه این صنایع بوده است.

– صنعت حجم: صنعتی است که در آن شرکت­ها قادرند فقط تعداد اندکی مزیت رقابتی، اما نسبتاً بزرگ به دست آورند.

– صنعت پات­شده: صنعت پات­شده صنعتی است که در آن شمار مزایای رقابتی بالقوه اندک و اندازه هر مزیت هم کوچک است به دست آورند.

– صنعت تخصصی: در این صنعت، شرکت­ها با فرصت­های تمایز زیادی روبرو هستند و هر فرصت تمایز هم می ­تواند دستاورهای بسیاری داشته باشد.

– صنعت قطعه قطعه شده: صنعت قطعه قطعه شده، صنعتی است که در آن شرکت­ها برای تمایز فرصت­های زیادی پیش­روی دارند، اما هر یک از این فرصت­ها از نظر مزیت رقابتی کوچک­اند.

ث: استراتژی تمرکز

استدلال‏های فوق حاکی از این است که شاخص کیفیت اقلام تعهدی نظیر معیار اندازه شرکت ممکن است نماینده‏ای (پروکسی) برای فروش زیان مالیاتی باشد، زیرا شاخص کیفیت اقلام تعهدی ارتباط بسیار زیادی با نوسانات بازده سهام (کیم و کی ۲۰۱۰) و همان طور با نوسانات عملیاتی و فراوانی زیان‏های عملیاتی (دیچو و دچو ۲۰۰۲، فرانسیس و همکاران ۲۰۰۵) دارد. علاوه بر این، شرکت‏های دارای شاخص کیفیت اقلام تعهدی زیاد، از سلامت مالی و کنترل‏های داخلی ضعیف‏تری برخوردار بوده و احتمال نقض اصول پذیرفته‌شده حسابداری^[۶۴] و سودهای منفی غیرمنتظره و یا شوک‏های جریان‏های نقدی منفی در این قبیل شرکت‌ها بیشتر است (به عنوان مثال، دویل و همکاران ۲۰۰۷، اگنوا ۲۰۰۸، کیم وکی ۲۰۱۰). در برابر تمام این دلایل، در هر سال مشخص از لحاظ آماری احتمال بیشتری وجود دارد که شرکت‏هایی با شاخص کیفیت اقلام تعهدی زیاد دچار زیان سهام و در نتیجه زیان‏های سرمایه با اهداف مالیاتی شوند (همان منبع ص ۱۳۵۵).

با توجه به انتخاب شاخص کیفیت اقلام تعهدی به عنوان پروکسی فروش زیان مالیاتی، ماشرووالا و ماشرووالا (۲۰۱۱) دریافتند که (۱) قیمت‏گذاری شاخص کیفیت اقلام تعهدی اثر قوی و مستقل در ژانویه نشان می‌دهد؛ (۲) صرف شاخص کیفیت اقلام تعهدی تنها در ژانویه مشاهده گردید؛ (۳) اندازه صرف شاخص کیفیت اقلام تعهدی ژانویه یقیناً متفاوت از سایر پروکسی‏های فروش زیان مالیاتی است. در نهایت آن‌ ها نتیجه گرفتند که صرف شاخص کیفیت اقلام تعهدی در ژانویه (حداقل تا حدی) به علت قیمت‌گذاری اشتباه منتسب به فروش زیان مالیاتی در پایان سال است

بخش دوم: پیشینه تحقیق

هر پژوهشگری باید پیش از اقدام به تحقیق از تلاش‌های علمی انجام‌شده ‌در مورد موضوع تحقیق خود آگاهی کافی پیدا کند و از زمینه‌ها، روش‌ها، دیدگاه‌ها و نتایج اقدامات انجام‌شده اطلاع داشته و از آن استفاده کند. به قول مک برنی، علم یک فعالیت اجتماعی است و از طریق مشارکت همگانی و به هم پیوستن دانش فراهم آمده توسط تک‌تک محققان تکوین می‌یابد (مک برنی^[۶۵]، ۱۹۹۰). در زمینه کیفیت اقلام تعهدی تحقیقات زیادی به خصوص در خارج از کشور صورت گرفته است. اما به نظر می‏رسد در ادبیات نظری، هنوز اجماعی ‌در مورد این‌که کیفیت حسابداری یا خطرپذیری اطلاعاتی باید قیمت‌گذاری شود، وجود ندارد و ادبیات تجربی نیز ‌در مورد این موضوع به همان اندازه غیرقاطع است. این تحقیق بیشتر محدود به بررسی مطالعاتی در زمینه قیمت‌گذاری شاخص تعدیل‌شده کیفیت اقلام تعهدی دیچو و دچو (۲۰۰۲) است که به طور گسترده به عنوان نماینده‌ای برای خطرپذیری اطلاعاتی استفاده شده است. در ذیل چند مورد از تحقیقات انجام‌شده در این زمینه به اختصار تشریح گردیده است.

• 1. تحقیقات مرتبط با قیمت‌گذاری کیفیت اقلام تعهدی

     1. تحقیقات انجام‌شده در خارج از کشور

فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵) نتیجه‏گیری کردند که شاخص کیفیت اقلام تعهدی، یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است. استنباط آن‌ ها تا اندازه‏ای بر پایه عامل مثبت بارگذاری شده در پرتفوی عامل تقلیدی شاخص کیفیت اقلام تعهدی^[۶۶] در رگرسیون‏های سری زمانی فاما و فرنچ (پس از کنترل عوامل خطرپذیری استاندارد) بود. اما همان طور که کور و همکاران نشان دادند، عامل مثبت بارگذاری شده در رگرسیون‏های فاما و فرنچ (۱۹۹۳) ‌به این معنی نیست که شاخص کیفیت اقلام تعهدی، صرف خطرپذیری به همراه دارد؛ ‌بنابرین‏ برای نتیجه‏گیری در خصوص این‌که شاخص کیفیت اقلام تعهدی یک عامل خطرپذیری ارزش‌گذاری شده است، کافی نیست.

مطالعات متعددی به بررسی این دو موضوع پرداخته‏اند که آیا بازده‏های شرکت‏هایی با شاخص کیفیت اقلام تعهدی زیاد، بهتر از بازده شرکت‏هایی با شاخص کیفیت اقلام تعهدی کم است و اگر چنین است، آیا عملکرد بهتر شرکت‏های دارای شاخص کیفیت اقلام تعهدی زیاد به دلیل خطرپذیری است. شواهد کلی برای این دو موضوع پراکنده و متناقض است و دلیل چنین یافته های متناقضی نیز روشن نیست و به نظر می‏رسد، به دوره های مورد بررسی و یا روش تحقیق مورد استفاده بستگی دارد.

ابودی^[۶۷] و همکاران (۲۰۰۵) دریافتند که هیچ رابطه‏ای بین شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازده‏های غیرعادی آتی، حداقل برای مجموعه‏ای از معاملات خرید و فروش افراد درون سازمانی وجود ندارد (البته آن‌ ها این رابطه را برای کل نمونه مورد بررسی خود آزمون نکردند). همچنین آن‌ ها دریافتند که صرف خطرپذیری عامل کیفیت سود با بهره گرفتن از هر چهار معیار کیفیت سود (شامل کیفیت اقلام تعهدی) از لحاظ آماری معنی‏دار نیست که با دیدگاه مبنی بر این که کیفیت سود یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است، مطابقت ندارد. اما آن‌ ها نتایج ضعیفشان را به “اختلال موجود در مشاهدات مربوط به شرکت‏هایی با کیفیت سود بالا” نسبت دادند و نتیجه‏گیری کردند که شواهد کلی همچنان مطابق با این موضوع است که کیفیت سود، یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده است (ماشرووالا و ماشرووالا ۲۰۱۱، ص ۱۳۵۲).

اِکر^[۶۸] و همکاران (۲۰۰۶) به طور مستقیم این موضوع که آیا شاخص کیفیت اقلام تعهدی بازده‏های آتی را پیش ‏بینی می ‏کند یا خیر را آزمون نکردند. اما، پرتفوی عامل تقلیدی آن‌ ها (با بهره گرفتن از بازده‏های روزانه) به طور متوسط بازده‏های بیشتری کسب نمود که نشان می‏ دهد در دوره نمونه مورد بررسی آن‌ ها شاخص کیفیت اقلام تعهدی و بازده‏های آتی سهام دارای همبستگی مثبت زیادی هستند. البته آن‌ ها به بررسی این موضوع که آیا عملکرد بهتر شرکت‏هایی با شاخص کیفیت اقلام تعهدی زیاد به علت خطرپذیری است یا خیر، نپرداختند (همان منبع ص ۱۳۵۲).

۳: بین هوش معنوی و مهارت های تفکر انتقادی دانش آموزان دختر همبستگی وجود دارد.

۴: ارتباط بین مهارت های تفکر انتقادی وهوش معنوی رارشته تحصیلی دختران تعدیل می‌کند.

۵ : ارتباط بین مهارت های تفکر انتقادی و پیشرفت تحصیلی را رشته تحصیلی دختران تعدیل می‌کند.

۶: ارتباط بین هوش معنوی و پیشرفت تحصیلی را رشته تحصیلی دختران تعدیل می‌کند.

۷: پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر دوره متوسطه را می توان از میزان هوش معنوی و تفکر انتقادی پیش‌بینی کرد.

اهمیت و ضرورت پژوهش

دوره متوسطه از دوره های مهم، حساس و مؤثر زندگی است که به سبب وضع زیستی، اجتماعی و روانی دانش آموزان آن با سایر دوره­ های تحصیلی مشترکات و ممیزاتی دارد ودارای طیف وسیعی است که دوران نوجوانی را در برمی گیرد و در انتهای طیف به دنیای جوانی می‌رسد.

در دوره متوسطه قسمت اعظم استعدادهای اختصاصی نوجوان وجوان بروز می‌کند، قدرت یادگیری آنان به حد اعلایی می‌رسد، کنجکاوی آنان جهت معینی می‌یابد و مسائل جدید زندگی نظیر انتخاب رشته، انتخاب حرفه و شغل اداره خانواده و گرایش به مرام و مسلک، ذهن آنان را به خود مشغول می‌دارد و به مرحله ی ادراک ارزش­های اجتماعی، اقتصادی و معنوی می‌رسد؛ از این رو این دوره در نظام تعلیم تربیت کشورهای مختلف اهمیت زیادی دارد(صافی،١٣٨٠).

یکی از دلایل توجه و علاقه گسترده و روز افزون علوم مختلف به حوزه دین و معنویت، پیدایش مفاهیمی چون بهزیستی معنوی، سلامت معنوی، هوش معنوی است. به علل گوناگون برنامه درسی ایران آشنایی کمی با این مفاهیم جدید دارد و به طور کلی تأخیر در آشنایی با آخرین تحولات موجود در مسائل تربیتی می‌تواند پیامدهای منفی مثل عقب ماندگی علمی را به همراه داشته باشد(سهرابی ، ناصری ، ١٣٨۶).

روح حاکم در آموزش های موجود در مدارس به دلیل نادیده گرفتن بعد معنوی زندگی دانش آموزان، مدرسه را به صورت یک سیستم میکانیکی در آورده است، بنحوی که توجه به کمیت یادگیری به جای توجه به کیفیت، باعث تضعیف روحیه دانش آموزان شده است. هوش معنوی نقش بسیار مهمی در رشد شخصیت وبرقراری تعادل، شکل گیری هویت، کسب معلومات وارتقای دانش، پرورش، شکوفایی استعدادها وخلاقیت ها دارد و بستر مناسبی جهت پیشرفت وتوسعه اخلاقی، اعتقادی، فرهنگی و اجتماعی جوانان و نوجوانان فراهم می‌کند. براین اساس معنویت و رشد زندگی معنوی انسان در کانون توجه روز افزون فلاسفه، روان شناسان و متخصصان برنامه درسی قرار گرفته است. به طوری که لحاظ نکردن آن را بی اعتنایی به عناصر اصلی آموزش و یادگیری می دانند.در حقیقت ماهیت پیچیده دنیای جدید باعث شده است که نیازهای معنوی بشر در برابر خواسته ها و نیازهای مادی قد علم کنند و اهمیت بیشتری یابند. به طوری که سازمان جهانی بهداشت در تعریف ابعاد وجودی انسان در کنار ابعاد جسمانی، روانی و اجتماعی، بعد معنوی را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. معنویت از جمله نیازهای آدمی است که نقش بنیادی ‌و محوری در سلسه نیازهای انسان بازی می‌کند و لازمه سلامت روانی فرد به شمار می رود و در همه کارکردهای ذهنی نمایان می شود(صمدی،١٣٨۵).

ضرورت دیگر طرح این موضوع ظهور دوباره کشش معنوی و نیز جست و جوی درک روشن تری از ایمان و کاربرد آن در زندگی روزانه، همچنین گستره ی معنویت و مذهب در همه ی جوانب زندگی انسان و نیز لزوم ارزیابی مجدد و نقش مذهب در بهداشت روانی است.

باورهای معنوی می‌توانند احساس آرامش را در افراد به همراه داشته باشند و با افزایش احساس کنترل و ارتقا احساس امنیت و تقویت اعتماد به نفس در جهت سازگاری و سلامت گام بردارند. دانش آموزان به عنوان گروهی مهم در هر جامعه از مسئولیت مهمی در پیشرفت و رشد هر کشور برخوردارند که در این راستا درک توانای ها و باور به آن می‌تواند در سایه یک عنصر نیرومندی چون معنویت تحقق یابد لذا تسهیل در جهت هر چه بیشتر شناخت ابعاد معنوی در سنین نوجوانی و جوانی می‌تواند در رشد و گسترش هویتی دینی و معنوی گام بردارد و در بطن خود رشد و گسترش خود باوری را به همراه داشته باشد. از این رو بهره گیری از متون مذهبی و احادیث به عنوان منبعی غنی از ارزش های معنوی درکنار سایر مواد درسی و آموزشی از دوره ابتدایی در مدارس می‌تواند موجبات رشد و تعالی را به همراه داشته باشد(علی مهدی و همکاران ١٣٩١).

واز آنجایی که هوش معنوی در بر دارنده نوعی سازگاری و رفتار حل مسأله است وبالاترین سطوح رشد را در حیطه­های مختلف شناختی، اخلاقی و هیجانی، بین فردی و غیره شامل می شود و فرد را در جهت هماهنگی با پدیده‌های اطرافش و دست یابی به یکپارچگی درونی و بیرونی یاری می کند.( غباری بناب ، سلیمی و نوری،۱۳۰:۱۳۸۶).

به نظر بسیاری از فلاسفه، روانشناسان ومتخصصان تعلیم وتربیت، تقویت تفکر انتقادی نیاز به توجه دارد، زیرا توجه به تفکر به عنوان یک هدف ‌در محور فرایند تعلیم و تربیت خود گواه این مسئله است می‌باشد(شعبانی ١٣٧٨).

واز آنجایی که رشد روز افزون علوم و افزایش انفجار آمیز اطلاعات و نیز پیچیدگی روش­ها ‌و تکنولوژی مورد استفاده در زندگی روزمره از عوامل مهم تأکید بر پرورش تفکربه ویژه تفکر انتقادی است. ‌بنابرین‏ برای افزایش اثر بخشی ‌و کارایی برنامه درسی، لزوم بازنگری وایجاد تحول در برنامه­ درسی، به ویژه برنامه درسی دوره ی متوسطه و عالی که مخاطبان آن از قدرت تفکر انتزاعی بالایی برای بهره­ گیری از تفکر انتقادی برخور دارند، ضروری است(بختیار نصر آبادی،عزیزی ملایری،١٣٨٧).

قرآن نیز مهم­ترین توصیه ­ها را ‌در مورد داشتن تفکر انتقادی به انسان­ها ‌کرده‌است. روی سخن قرآن، همه جا، با اندیشمندان و متفکران وصاحب­نظران مغز و عقل است، به عنوان نمونه ١٣۵آیه در قرآن کریم درباره تحریک به “تفکر”،”تعقل”، “تدبر”،”تحصیل عقل ناب”،”شعور”و “فهم عالی” است.

تفکر انتقادی، از طریق ایجاد روابط معقول بین انسان­ها، تصمیم ­گیری ‌بر اساس تحلیل عناصر یک موقعیت و تفکیک عناصر مطلوب، نوید بخش زندگی توأم با آرامش و مهربانی خواهد بود. ‌بنابرین‏ می توان گفت اگر در شناخت این امر مهم نا موفق باشیم، جامعه و در نهایت جامعه جهانی، شکست خواهند خورد. به طور خلاصه، دلایل ضرورت و اهمیت تفکر انتقادی را چنین می توان برشمرد:

۱: ‌از دستورات خداوند متعال در قرآن کریم انطباق است،

۲: با ویژگی های عقلانی انسان مانند کنجکاوی و ترقی طلبی منطبق است،

۳:یادگیری ‌بر اساس فعالیت خود یادگیرنده انجام می شود،

۴: با ویژگی های عصر فرا صنعتی وتغییر و تحول فزاینده ی آن متناسب است،

۵: برگرفته از هدف های اساسی آموزشی و تعلیم و تربیت است(هاشمیان نژاد،١٣٨٠).