تحقیقات نشان می‌دهد که عدالت سازمانی بر رضایت شغلی افراد و تعهد آنان به سازمان تأثیر دارد (وایی فات^[۱۸]، ۲۰۰۷).

‌بنابرین‏ میزان رعایت انواع عدالت در سازمان است که تعیین می‌کند کارکنان رفتارهای مطلوب یا نامطلوبی در سازمان داشته باشند. تحقیقات نشان داده‌اند که فرآیندهای عدالت، نقش مهمی را در سازمان ایفاء می‌کنند که عدالت رویه ای، توزیعی و تعاملی آثار مثبت و مستقیمی بر رفتار مدنی سازمانی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی در راستای اثربخشی سازمانی داشته اند (پارک و یون^[۱۹]، ۲۰۱۰ به نقل از احمدی، ضیایی و شیخی، ۱۳۹۰: ۳).

به نظر می‎رسد رعایت عدالت سازمانی، یکی از عوامل کلیدی و تأثیرگذار بر رابطه ی اعتماد بین نیروی انسانی و سازمان است که تأثیر چشمگیری بر عملکرد و بهره وری کارکنان دارد و موجب افزایش سطح تعهد به سازمان می‎شود. امروزه اهمیت بهره وری شغلی با توجه به گسترش سطح رقابت، پیچیدگی‌های فناوری، تنوع سلیقه ها، کمبود منابع و سرعت تبادل اطلاعات بر کسی پوشیده نیست (سید امیری^[۲۰]، ۲۰۱۰).

و از آنجا که کارکنان گرانبهاترین سرمایه های هر سازمان محسوب می‌گردند، اگر با آرامشِ خاطر و انگیزه ی قوی به کار مشغول باشد و به دلایل گوناگون از آینده واهمه نداشته باشد، بهره وری آن ها بالاتر خواهد بود. اساساً عوامل متعددی در بهره وری سازمان و منابع انسانی آن مؤثرند. سازمانی که بتواند کلیدی ترین عامل را شناسائی و با کنترل و اتّخاذ برنامه های مناسب از آن در ارتقا و بهبود برنامه های خویش بهره گیری نماید، طبعاً سازمانی موفق، کارآمد و پیشتاز خواهد بود (حاج کریمی و پیرایش، ۱۳۸۵: ۵۸).

در میان عوامل تأثیرگذار بر بهره وری، پژوهشگر قصد دارد به شناسائی دو مورد از کلیدی ترین موضوعات حوزه ی مدیریتی و از اساسی ترین پارامترهای رفتاری، یعنی اعتماد سازمانی و عدالت سازمانی بپردازد. و از طریق بررسی رابطه ی بین این دو پارامتر با بهره وری نیروی انسانی، و ارائه راهکارهای مبتنی بر یافته ها، گامی در راستای تلاش مذکور بردارد. بدین منظور، پژوهشگر درصدد پاسخگوئی ‌به این پرسش است.

آیا بین اعتماد سازمانی و عدالت سازمانی با بهره وری نیروی انسانی کارکنان بیمارستان فاطمیه شاهرود رابطه ی معناداری وجود دارد؟

۱-۲ اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

منابع انسانی مولّد مهم ترین سرمایه ی سازمان تلقی می‌گردد که می‌تواند موجبات تغییر و تحول در سایر عوامل سازمانی و نتایج اساسی را فراهم آورد. اگر تا دهه های گذشته معیار برتری یک کشور حجم نیروی انسانی، سلاح های مدرن، ارتش نیرومند، سرزمین وسیع یا منابع زیرزمینی گسترده و حق وتو در مجامع بین‌المللی بود، از این پس قدرت یک کشور به کیفیت نیروی انسانی و سطح بهره وری آن بستگی دارد (واعظی و وثوقی، ۱۳۸۹: ۷۴).

بهره وری، موضوعی است که از ابتدای تاریخ زندگی بشر مطرح بوده و تحقیق پیرامون راهکارهای ارتقای بهره وری توجه بسیاری از محققین را به خود جلب ‌کرده‌است (طاهری، ۱۳۸۸).

بهره وری مقوله ای است که با استفاده ی بهینه و کارآمد منابع برای تولید کالاها و خدمات مربوط می شود (پیوندی، ۱۳۹۰: ۱۰۶).

بهره ورى نیروى انسانى مهم ترین معیار بهره ورى است .زیرا عنصر اساسى در هر گونه تلاش براى بهبود بهره ورى نیروى انسانى است .آلفرد مارشال با ارزش ترین سرمایه گذارى را پرورش نیروى انسانى قلمداد مى کند.

در تاریخچه ی بهره ورى ابتدا توجه ی کمى به بهره ورى نیروى انسانى مى شد و بیشتر پیشرفت ها در زمینه اى از بهره ورى بود که آن را بهره ورى سرمایه مى خواندند (سیدجوادین و عطاردی، ۱۳۸۴).

تغییر رویکرد به منابع انسانى و اهمیت قائل شدن براى آن، ناشى از تغییر رویکرد از مدیریت سنتى منابع انسانى به مدیریت استراتژیک منابع انسانى است. به گونه اى که در رویکرد اخیر بر شناسایى نقش راهبردى که منابع انسانى مى تواند در افزایش بهره وری سازمان ها ایفا کند، تأکید مى شود (شیخى، ۱۳۸۸، ص ۲).

در بین نظام های سازمانی کنونی، بهره وری پرسنل بخش های درمانی و بیمارستانی موضوع بسیار مهمی است و بهره وری کل بیمارستان و سلامت اجتماع را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد، زیرا کادر بیمارستان بزرگترین بخش از نیروی انسانی نظام سلامت کشور را تشکیل داده و نقش اساسی در تداوم مراقبت و ارتقاء سلامت جامعه دارند، و بهره وری این گروه یکی از بزرگ ترین دغدغه های مدیران سازمان‌های بهداشتی درمانی است که درصدد افزایش کیفیت خدمات و کاهش هزینه ها می‌باشند.

امروزه سازمان ها به کارکنان اثربخش و کارآمد نیاز دارند تا بتوانند به اهداف خود در جهت رشد و توسعه ی همه جانبه دست یابند و به طور کلی کارایی و اثربخشی سازمان ها به کارایی و اثربخشی نیروی انسانی و به ویژه مدیران در آن سازمان بستگی دارد. از این رو حرکت به سمت افزایش عدالت، اعتماد، تعهد و رضایت در بین نیروی انسانی از وظایف اصلی سازمان ها بوده و ضروری می‌باشد (یعقوبی و همکاران، ۱۳۸۸، ص ۳۱).

در میان عوامل تأثیرگذار بر بهره وری، اهمیت اعتماد در سازمان ها به خوبی آشکار گردیده است، چرا که برقراری ارتباطات و تحقق همکاری میان افراد نیازمند وجود اعتماد است. در عصری که روابط بین افراد و گروه ها سست تر شده و به سرعت در حال تغییر است، اعتماد موضوع محوری سازمان ها است به گونه ای که رشد و حیات آن ها را تضمین می‌کند. اهمیت اعتماد ‌به این دلیل است که مدیران به دنبال درک و شناخت چگونگی ایجاد همکاری مؤثر در سازمان ها می‌باشند (تیلور^[۲۱]، ۲۰۰۳).

این عقیده که اعتماد در محیط های کاری به عنوان عامل اصلی بالقوه ای است که منجر به بهبود عملکرد سازمانی می شود و می‌تواند یکی از منابع مزیت رقابتی در بلند مدت باشد، نیز به سرعت مورد توجه قرار گرفته است. ایجاد محیطی که دارای اعتماد سازمانی است، تأثیرات مثبت زیادی برای سازمان ها دارد. بر عکس، هزینه های بی اعتمادی به علت عدم تمایل کارکنان به همکاری و مشارکت، خطر پذیری به خاطر رفتارهای نامناسب، کیفیت پایین کار و نیاز به کنترل، می‌تواند سنگین باشد (پوسیتیت و لامسا^[۲۲]، ۲۰۰۸).

برخی پژوهش ها مدعی هستند که محیط های کاری با اعتماد بالا منجر به افزایش کارهای تیمی، کاهش تعارض در سازمان و بهبود عملکرد و اثربخشی رهبری می شود (ییلماز و اتالی^[۲۳]، ۲۰۰۹).

اعتماد سازمانی تأثیر مثبتی بر تعهد سازمانی و رفتارهای شهروندی سازمانی و همچنین بهبود ارتباطات اجتماعی دارد (همان منبع).

بالا بودن اعتماد درون سازمانی، ضعف در سایر منابع لازم برای ارتقاء بهره وری را تا حدی جبران می‌کند. بررسی ها نشان می‌دهد که اعتماد، اثرات درون فردی و بین فردی ایجاد کرده و روابط درون و برون سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد (معمارزاده^[۲۴]، ۲۰۰۹).