باید این موضوع را در نظر داشت که همکاری های بین سازمانی، عاملی است که موجب می شود؛ نوآوری های ملّی اتفاق بیافتد که این بحث در مفهوم سیستم های ملّی نوآوری، قرار می‌گیرد. در این شرایط سرمایه فکری یک شرکت، بجای اینکه به ویژگی های سازمان وابسته باشد به جایگاه شرکت در آن شبکه بستگی دارد (آرورا ،۱۹۹۰،ص۴)^[۱۰۰].

پیدایش اقتصاد دانش محور؛ باعث افزایش توجّهات به بحث سرمایه فکری به عنوان یک موضوع تحقیقاتی و کسب و کار گردیده است. اکنون مناسب ترین زمان برای فعّالیت در زمینه تحقیقات سرمایه فکری است. محققان در این حوزه از سال ها پیش نبرد و مبارزه گسترده ای را در جهت تصریح اهمّیت سرمایه فکری، آغاز نموده اند و سیمنارها و مقالات و کُتب متعددی را در این زمینه ارائه کرده‌اند. بیشتر تلاش های صورت گرفته شده در زمینه ی توسعه ی چارچوب سرمایه فکری انجام گرفته است.

سرمایه فکری؛ یک موضوع میان رشته ای است و در برگیرنده ی علوم مختلفی همچون حسابداری، مدیریت دانش، خط مشی گذاری، اقتصاد و مدیریت منابع انسانی و غیره است. ^[۱۰۱]

۲-۲-۴ انواع طبقه بندی سرمایه فکری

در زمینه طبقه بندی اجزاء سرمایه فکری تاکنون مدل های زیادی ارائه شده است. در ادامه این طبقه بندی ها را با نام محققان آن ها ذکر می‌کنیم و به شرح اجزای این طبقه بندی ها می پردازیم ولی باید توجّه کرد که همانند تعریف سرمایه فکری، هنوز یک طبقه بندی جهان شمولی درباره اجزای سرمایه فکری وجود ندارد.

• • طبقه بندی بونتیس در سال ۱۹۹۸ و ۲۰۰۰

• • طبقه بندی استوارت در سال ۱۹۹۷

• • طبقه بندی روس در سال ۱۹۹۷

• • طبقه بندی بروکینگ

• • طبقه بندی سویبی در سال ۱۹۹۷

• • طبقه بندی یوستک و همکارانش

• • طبقه بندی ادوینسون و مالونه

• • طبقه بندی چن و همکارانش

• • طبقه بندی هاناس و لووندال

• • طبقه بندی پتی و گویتر

• • طبقه بندی سازمان برای همکاری و توسعه اقتصادی

• • طبقه بندی لیم و دالیمور در سال ۲۰۰۴

• • طبقه بندی نورتون و کاپلان در سال ۱۹۹۲

• • سایر طبقه بندی های دیگر که ارائه شده

• بونتیس^[۱۰۲] (۱۹۹۸,ص۸۵) ابتدا به سه نوع سرمایه انسانی، ساختاری و مشتری اشاره کرد و در سال ۲۰۰۰ طبقه بندی خود را به صورت سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری، سرمایه ارتباطی^[۱۰۳] و دارایی یا مالکیت معنوی تغییر داد. منظور از سرمایه انسانی؛ سطح دانش فردی است که کارکنان یک سازمان دارای آن می‌باشند که این دانش معمولاً به صورت ضمنی می‌باشد. منظور از سرمایه ساختاری؛ تمام داراییها غیر انسانی یا قابلیت های سازمانی^[۱۰۴] است که برای برآورده شدن نیازهای (الزامات) بازار، مورد استفاده قرار می‌گیرد. منظور از سرمایه ارتباطی؛ تمام دانش قرار گرفته شده در روابط یک سازمان با محیط خود، شامل: مشتریان، عرضه کنندگان، مجامع علمی و غیره است به عقیده ایشان، مهم ترین جزء یک سرمایه فکری، سرمایه مشتری است، به دلیل اینکه؛ موفقیت یک سازمان در گِرو سرمایه مشتری آن است. منظور از مالکیت معنوی، آن قسمت از دارایی های نامشهود است که بر اساس قانون، مورد حمایت و شناسایی قرار گرفته است مانند کپی رایت، حق اختراع و حق الامتیاز(بونتیس ،۱۹۹۸ ،ص ۸۵)^[۱۰۵] .

به عقیده بونتیس در بین اجزا سرمایه فکری، سرمایه انسانی مهم است، بخاطر اینکه منبع نوآوری و بازسازی (نوسازی) استراتژیک^[۱۰۶] است.

سرمایه فکری

سرمایه انسانی

سرمایه ساختاری

سرمایه مشتری

روابط بازار

روتین های سازمانی

فکر یا هوش انسانی

از نظر جوهره یا اصل یا ذات

در درون روابط سازمان با خارج از سازمان قراردارد

در درون روابط سازمانی قرار دارد

در درون ذهن افراد قرار دارد

از نظر حیطه

مدت پایداری

کارایی و قابلیت دستیابی

حجم مناسب بودن آن

از نظر پارامترهای اندازه گیری

بالاترین سطح از لحاظ مشکل و بدون کدگذاری

متوسط

بالا

از نظر مشکل بودن کُدگذاری

شکل۲-۱ : مفهوم سازی سرمایه فکری از سوی بونتیس^[۱۰۷]

همچنین بونتیس به وجود یک سری روابط متقابل میان اجزای سرمایه فکری معتقد است، ‌به این صورت که اگر یک سازمان، دارای سرمایه انسانی مناسبی باشد ولی دارای یک سرمایه ساختاری مناسبی نباشد، نمی تواند از دانش قرار گرفته شده در افراد خود استفاده کند و به تبع نمی تواند به سرمایه مشتری خود، پاسخ مناسبی دهد (همان منبع،صص ۱۰۰-۸۵).

• استوارت (۱۹۹۷) طبقه بندی خود را به صورت سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری، سرمایه مشتری ارائه

کرد. در این طبقه بندی، سرمایه انسانی در واقع کارکنان یک سازمان است، که مهم ترین دارایی یک سازمان است. منظور از سرمایه ساختاری، دانش قرار گرفته شده در فناوری اطلاعات و همه حق الامتیازها، طرح ها و مارک های تجاری است. منظور از سرمایه مشتری، اطلاعات مربوط به بازار است که برای جذب و حفظ مشتریان، به کار گرفته می شود.این طبقه بندی تاحدودی با طبقه بندی اولیه بونتیس، مشابه است(استوارت،۱۹۹۷،ص ۱۵)^[۱۰۸].

• • روس همکارانش (۱۹۹۷) نیز سرمایه فکری را به سه سرمایه انسانی، شامل: شایستگی، طرز فکر و چابکی یا زیرکی فکری^[۱۰۹] و سرمایه ساختاری، شامل: همه ساختارها و فرآیندها و مالکیت معنوی سازمانی و دارایی های فرهنگی و سرمایه ارتباطی، شامل: روابط با ذینفعان داخلی و خارجی یک شرکت تقسیم می‌کند ولی بعداً، روس یک جزء سرمایه دیگری را بنام سرمایه بهبود و بازسازی^[۱۱۰] را به طبقه بندی خود افزود که این سرمایه شامل حق الاختراع های جدید و تلاش های آموزشی است (روس ،۱۹۹۷،صص ۴۲۶-۴۱۳)^[۱۱۱].

• • بروکینگ^[۱۱۲] در طبقه بندی خود به دارایی های انسان محور^[۱۱۳] و دارایی های زیر ساختاری و مالکیت معنوی و دارایی های بازار، اشاره ‌کرده‌است. منظور از دارایی های انسان محور؛ مهارت ها، توانایی ها و تخصص و توانایی‌های حل مشکل و سبک های رهبری است. منظور از دارایی ها؛ زیر ساختاری نظیر همه تکنولوژی ها و فرآیندها و متدولوژی هایی است که یک سازمان را قادر به فعّالیت می‌سازد. منظور از مالکیت معنوی؛ حق الامتیازها، علائم یا مارک های تجاری و دانش فنی است. منظور از دارایی های بازار؛ برندها، مشتریان، وفاداری مشتریان و کانال های توزیع است (بونیتس ،۲۰۰۰،صص ۱۰۰-۸۵)^[۱۱۴] .